Ibuku Riri Ti Ria Kwendio

 

[A1]

Kirugamo Kia Witikio Wa Mukiristiano

 

IBUKU RIRI TI RIA KWENDIO

 

Ni kithomo gia tuhu kia mundu o wothe uvatairie guthoma

 

ISBN 0 646 205064

Copyright 1994,1995,1996,1997,2001, 2007

 

Christian Churches of God

P.O Box 359 WODEN ACT 2606 AUSTRARIA

 

Riasavirwe mbele August 1994

Rigisavwa riakairi February 1995

Rigisarvwa riakathatu June 1996

Rigisavwa ria kana March 1997

 

 

Kiria kia Thiini

Kumenyithio

 

Gicunji  kia 1:  Ungai

1.1                  Ngai Ithe

1.2                  Jesu Mwana wa Ngai

1.3                  Roho Mutheru

1.4                  Urumwe wa Roho Mutheru kwi Kisrito na Mwanadamu

1.5                  Urumwe wa kristo, Saitani na Mugwatani ugeni kwi Ngai

    1.5.1        Jesu Kristo ta Mwana Wa Ngai

1.5.2        Witikio wa muvinGa Kristo

1.5.3        Ritwa na unene wa Ngai

Gicunji kia 2: Muvango wa Kuhonokua

2.1                  Kugwa kwa Mwanadamu

2.2                  Kuvonoka kwa mwanadamu

2.3                  Bibilia ta uma uvesanitwo

2.4                  Kuhera na kugaruruka

2.5                  Ubatithio

Gicunji kia 3: Witikio kuonania wira wa mwanadamu

3.1                  Mahoya na kugoca

3.1.1             Ngai takindu kia kuhoya na kugoca

3.1.1.1          Kindu kia kugoca

3.1.1.2          Kindu kia kuhoya

3.1.1.3          Mundu kiumbe na mahoya na andu acio angi

3.2                  Urumwe gatagatiini ka uhonokio na watho

3.2.1        Ngai niwe Ihiga riitu

3.2.2        Uhonokio kuhitukira wega wa Ngai

3.2.3       Mavataro thini wa watho

3.2.3.1    Gitumi kia mukristiano arumie watho

3.2.3.2      Akristo ari o hekaru ya Ngai

3.2.4         Mathani ma Ngai ikumi

3.2.5         Mawatho mangi magutongoria mwanadamu

3.2.5.1      Mawatho ma irio

3.2.5.2      Thabatu

3.2.5.3     Karugano ka mweri

3.2.5.4     Mithenya miamure

3.2.5.5     Kihikithanio

3.2.6        Kwihokerwo mbeca ta murori wacio

3.2.6.1     Kwi Ngai

3.2.6.2     Kwi acio angi

3.2.7        Mbara na kuthurana

3.2.7.1     Mbara

3.2.7.1     Kuthurana

Gicunji kia 4:  Urutani ukonii Muhonokia

4.1          Utuuro wa kristo

4.2          Kwambwo na kuriuka

4.3          Guka gwa keri kwa kristo

4.4          Guthamaka miaka ngiri na Kristo

Gicuji kia 5: Thina  wa ushaitani

5.1         Utuuro wa uru niundu wa uremi

5.2         Guthurwo kwa etikia

5.3         Undu ukonii aria akuo

5.4         Kuriuka kwa aria akuu

5.5         Kuverithio kwa evia

Gicunji kia 6: Kanitha

6.1        Nu kana kanitha nindui

6.2        Gikundi kia kanitha

6.3        Mwirigiriro na mworoto wa kanitha

6.4        Gutherio

Gicunji kia 7: Uthamaki wa Ngai

7.1        Kwambiririo kwa uthamaki wa Ngai

7.1.1     Uthamaki wa kiroho

7.1.2     Guthamaka miaka ngiri na kristo

7.12.1   Gucoka kwa muhonokia

7.1.2.2  Kiungano kia aisiraeli

7.1.2.3  Muthenya wa mwathani

7.1.3     Uthamakiwa Ngai wa tene na tene

7.13.1   Guka kwaNgai

7.1.3.2  Thi njeru na iguru rieru

7.1.3.3  Mwisho wa mwanadamu

 

Kumenyithio

Miaka ikumi na mugwaja, ukristiano ni wohirwo ni githomo kia bibilia kiria giathondekirwo na njira ya ungikiri na gigiakwo na njira ya neoplatonisu. Urumwe wa nduriri ya ngai kwi mwanadamu thiini wa kirikaniro kiria giceru, ni irutitwo niundu wa hinya na udini wa thi ino yuikaine muno.

 

Kiria kioimirire muthiani ni kironeka na gikonanio ni kiama gia Nicea (325D) Laodicea (c366ad) constantinopie (381AD). Maandiko mama ni kunyihia manyihirie uhoro wa gutaukirwo Ngai hamwe na uhoro wa utatu mutheru Kiama kia Laodica (canon 29) nikunyihia wanyihirie watho wa thabatu, na  kurihio na kurehe wa kugoca muthenya wa kiumia nginya decemba muthenya wa sherehe ya riua na muthenyawajumaa njega handuini ha pasaka uhoro ungi weretirio ni uhoro wa gutaukiruo ni uhoro wa bibilia na watho uria warehirwo ni musa wanyitirwo ta utararuta wira na kirikaniro kieru gikiywo ta gia kunina magongonamari kuo.

 

Ngerekano, uhoro wa watho wa iria ni waninirwo na uhoro wa atumwo io, na mandiko mangi. Ugima wa mwiri wa mundu wa andu ugicenjia. Na maundu ma year monirwo miaka ngiri iria yathira. Uhoro wa kuriaga irio iria itetikiritio ni watho wa bibilia ukiongereka.

 

Uhoro wa guthuka kwa miggunda niundu wa kurega kwiga watho wa thabatu ya bibilia niundu wa gutumira karenda ya mweri. Kurehwo gwa karenda ya riua nigwathukirie uhorowa kwerewa muvano wa Ngai. Ukirstino wa kahinda gaka wina ngurani na ukristiano uriawa ma. Kumirira gwa aislamu na mbara cia aislamu nikwarehire ukristiano muhitanu, uriawari Europe na miena ya Asia. Uhoro wa guthoma gwa Greek magitumira Cappadocian na utatu mutheru na Ngai ta Ngai.

 

Uhoro wa utatu ndurutaga wira. Mwisho wa maumirira ya miaka ikumi na mugwaja ya ndumiriri ya uthani ii hakuhi kuninwo ni njata na kunyamarwo kwa andu aria warageria kumenyerera watho wa bibilia. Gitumi gia wira uyu ni kugereia uria mangihota ndumirir ya mbele ya bibilia na knitha wa kirikaniro kiria kieru thiini wa jesu kristo na atumwo. Ti kuhenania, ni ukanyaririwo nq ugerue guthirua biu ta uria ciugo cia bibilia na icunji, iria ironania igicangira.

 

Riria muhonokia agoka ringi niakonania uhoro wothe wa watho uria aheire musa thiini wa kirima gia Sinai. Mukristo wothe are na undu wa guthura uria angigoca kuringana na uria bibilia yonanitie. Mukristo agirirwo kuthura na gutura ta kristo aturire ai ta mundu, Wira uyu niwonanitie uria urutani muthuku wa miaka ikumi na mugwaja ungiteo na ukwambirira njira iria njega ya kugoca thiini wa andu gutekumakania uria gwekagwo hao mbere. Wira witu nigwita andu mahere na manjiririe muturire mweru.

 

Gicunji Kia 1

Ungai

1.1  Ngai Ithe

Hinya uria munene wa thi ni Ngai.  Niwe hinya, niwe mumbi na mumenyereri wa iguru, thi na indo ciothe thiini wayo (Kug. 1:1; Neh 9:6, Thab 124:8, Isa 40:26, 28,44,24, Atum 14:15:17). Niwe Ngai munene (Kiam 14:18, Ndar 24:16 Gikok Gucok 32:8, Mar 5:7) Na nowe wiki Ngai wa ma (Joh 17.3, 1Joh 5:20)

 

1.2    Jesu Mwana Wa Ngai

Jesu niwe wa mumwe (prototokos) thiini wa umbi (Kol 1:15) Niwe kiambiriria (Arche) kwi umbi wa Ngai (Kug 3:14).  Nowe wiki waguciarwo (Monogene) Mwana wa Ngai (Mat 3:17, Joh 1:18, 1Joh 4:9) Agiciarwo kuhitukira Roho mutheru na agiciarwo ni gathirange, Maria (Luk 1:26-35).  Niwe Kristo kana muhonokia (Mat 16:16, Joh 1:41) Atumitwo kuma kwi Ngai atuike muhonokia na mututheria (Mat 14:33, Joh 8:42 Eph 1:7, Tit 2:14) Etagwo mwana wa Ngai wanititwo na hinya kuringana na Roho wa utheru na kuriukua kuma gikuoini (Rom 1:14) Niahetwo giti kia uthamaki kiria gia ithe Daudi, Athamake nyumbaini ya JakovU mindi na mindi naguo uthamaki wake ndugathira ona-ri (Luk 1:32).

 

1.3    Roho Mutheru

Roho mutheru (Atum 2.4) na hinya wa Ngai uria Kristo oigire niagatuma kwi aria athure (Joh 16.7) No ti mundu na ni hinya muna wa Ngai.  Ni njira iria tutuikaga agai a kiroho (2Pet 1.4) tugecuririrua ni Roho mutheru (Atum 9.17, Ep 5.18) tugatuika ciana cia Ngai (Ayub 38.7, Rom 8.14, 1Joh 3.1-2) na arutithania wira na Kristo (Rom 8.17, Gal 3.29, Tit 3.7, Alib 1.14, 6.17, 1.14, 6.17, 11.9 Jas 2.5, 1Pet 3.7) Aheanagwo ni Ngai kwi aria mahoete mahiurwo Luk 11:9-13) na makamwathikia, na aikaraga kwi aria mamenyagiriria mathani ma Ngai (1Joh 3:24) Roho mutheru niwe mutumiriria uria utongoragia aruti wira a Ngai umaini wothe (Joh 14:16, 17,26) Roho mutheru nioyaga kunya ga gwikira uira (Atum 1.8).  Ni aheanaga iheo o-ta uria kwiritwo thiini wa 1Kor. 12.7-11 na matunda ta uria kwiritho thiini wa Agalatia 5:22-23 iheanagwo iteguthimwo (Joh 3.34 R5V, Rom 12.6) No njira iria Ngai angituika ciothe gwi ciothe (1Kor. 15.28; Ef 4.6).

 

1.4    Urumwe Wa Roho Mutheru Na Mwanadamu

Roho mutheru arutaga wira kuma o mbele ya kuvatithia Roho niwe uvatagiriria mundu kwi Ngai kuvitukira Kristo (Ahib 7.25).

 

Matunda ma mbele ma Roho mutheru maheanaguo kwi mundu ahatithua, thoma Aroma 8.23, itaragiria wega ati kugaya gutiukaga nginya riria tukahonokio kuma kwi mwiri.

 

Kuoguo, nituciaritwo ringi no tuthiagu na mbere na gukura kiroho o-muthenya thiini wa Jesu Kristo nginya riria tugakinyanira ririni wa Ngai.  Roho mutheru ni Roho wa ma (1 Joh 4;6, 5:6) na kwaria uhoro wa ma maunduini mothe riria tukukura thini wa Kristo kiongoini gitu na gitio (Ep 4:15) Roho mutheru ni Roho wa Ngai (Rom 8:14) Na Roho wa ma (1Joh 4.6, 5.6) na kwaria uhoro wa ma maunduini mothe riria tugukura thiini wa Kristo kiongoini gitu na gitio (Ep 4.15) Roho mutheru ni roho wa Ngai (Rom 8.14) Na Roho wa ma (2Cor. 4:13) Uria wethaga na umenyaga maundu mothe (1Cor. 2:10-11, 12.3ff.).

 

Roho mutheru ti wiathi wa utatu mutheru no ni njira iria tutuikaga a elohim (Zek 12.8) Roho niwe umenyithagia Ngai uria ithui tureciria, kuhitukira gitinaini Jesu Kristo ai-ta mutuciririri na mutuhotithia kugia roho wa Ngai.  Roho mutheru aheaga O-mundu kiheo kiria Ngai ekwenda nigetha mwiri wongererwo hinya ta uria kwiritwo thiini wa 1Kor. 12.7-11.

 

Roho wa Ngai nianyotoraga (1Thes 5:19 na undu wa kurema kana kugutara (Ep 4:30) na gwitikira kugia kana kuma kwi o-mundu.

 

Maciaro ma Roho mutheru ni wendani thoma Gal 5.22 kwoguo twarega kwendana tutingiona Roho mutheru.  Roho ni njira iria tuagirirwo kugoca Ngai tauria gutarirituo thiini iria wa Afilippi 3:3 kwaguo ndangikomo ai Ngai wa kugocwo na aiganainnue na Ngai, Baba. 

 

Ni hinya uria wikaraga Kristo hinya.  Kristo ni ithe wa tene na tene (Isa 9:6) na uguo kuri na uithe muingi iguru na thi (Ef 3:15).  Kristo atuikaga ithe witu wa tene na tene niundu wa kuthumo U-baba ba family ciitanitue na Ngai ithe na nikio gitumi tugocaga na tukanyenyekera Ngai ithe, tukimugocaga (Ef 3:14-15).

 

Ari mbere ya maundu mothe na ni hare we maundu mothe mari (Col l:16-17). Ni Ngai wamuheanire na niwe wendire ati umbi ucio utuure okorwe wi thiini wa Kristo.  Kwaguo, Kristo ti Ngai, Ngai ithe niwe Ngai uturaga tene na tene (1 Tim 6.16) na atuuraga tene na tene.

 

Akristiano ni maretwo kuma thiini wa maundu ma nthi na kwi maisha ma kwiheana wirori. Aigni nimetitwo no anyinyi nio athure (Mat 20.16, 22.14).  Akristiano nio athure, o ta uria Kristo athurirwo ni Ngai (Lk 23.35).  Aria athure mathurirwe ni Kristo (Joh 6:70, 15.16,19) kuringana na kionereria kia Ngai (1Pet 2:4).

 

Gutethereria kanitha, aria mathuritwo ta kanitha, kana mwiri nimavetwo umenyi wa maundu maria mathithe ma Ngai.  Roho Mutheru nit a kindu kia uria maheirwo umenyi wa maundu maria mahithe ma Ngai na uthamaki wa Ngai (Mk 4.11).  Niundu ugi wa Ngai waritwe ta maundu mama mahithe (1Cor. 2:7) Maria matariritue ni muruti wira wa Ngai (1Cor 2.7, 15.51).  Na wendi wa Ngai aheire ndungata na undu wa nthitho (Ef 1.9) Uria Ngai aheire ndungata yake na njira ya kuguurirua.  Kuongerera, maundu mau ma nthitho ni ma Kristo kuhitukira ndungata ciake iria thure.

 Paulo akiandika.

“Mungigikoruo nimuiguite uhoro wa uramati wa wega wa Ngai uria heetwo ni undu wanyu na mugakorwo nimuiguite uria ndamenyithiruo uhoro uria wa hitho ni undu wa kuguuririo ni Ngai, o ta uria ndamwandikiriire o kabene na ciugo itari nyingi, na niundu wa ciugo icio, mwacithoma, nimukuhota kumenya uria ndakuukire uhoroini ucio wa hitho wa Kristo, o ucio utoniruo ciana cia kirindi indi ya njiaro ingi, ta uria riu urikitie kuguuririo atumwo ake atheru o na anabii ni Roho.  Naguo ni uyu, ati andu a nduriri nimatuikite agai hamwe na Kristo na ningi a mwiri umwe na ithui, magagitwika a ngataniro imwe na ithui uhoroini wa kirianiro kiria kiarehirwo ni Kristo Jesu na undu wa kuhunjaniriria uhoro-uria-mwega (Ef. 3.2-6).

1.5 Urumwe Wa Kristo Saitani Na Mugwatani Ugeni Kwi 

Kwina maritwa maingi maheanitwo thiini wa bibilia ta Elohim kana Theoi, makimiina Ngai.  Kristo ai umwe wa maritwa mau aria mariritue thiini wa kirikaniro kiria gikuru ta njata ya kiroko indi ya gucoka guku thi.  Niakagayana unene uyu na aria mathuritwo (Kug 2.28, 22.16).

 

Ngai ni ariritue thiini wa bibilia ta Ngai ithe wa kristo (Thoma Rom 15.6, 2Kol 1.3, 11.31, Ef 1.3,17, Kol 1.3, Ahib 1.1ff., 1Pet 1.3, 2Joh 3, Kug 1.1,6; 15.3.  Kristo atuharithirie muturiri wake, hinya na uhoti kuma kwi Ngai (Joh 10.17-18). 

 

Kristo ari wa mumwe thiini wa umbi wothe.  Niundu wake indo ciothe niciombirwo iguru ona thi, iria cionagwo na iria itonagwo, ona akomo ni maahinya, ciothe ciombirwo kuhitukira Kristo na Kristo kwenyihiria wendi wa Ngai, uria we ni ithe (Mat 21.31.26.39, Mar 14.36, Joh 3.16, 4:34.  Ngai akihe uria wathuritwo kwi Kristo na Ngai ni munene gukira Kristo (Joh 14.28) na munene gwi othe (Jn 10.29). Kwoguo Ngai agituma mwana wake (1Joh 4.9).  NI Ngai watiire na agitugiria Kristo (Joh 8.5) Ngai ari munene gukira Kristo (Joh 14.28).

 

Ngai niwe ihiga (Sur) ota gitina kana kirima kuma haria O-the moimaga, Joshua 5.2 nikio githagathago gia Isiraeli, ihiga ria uhonokio wao (Gucok 32:4). Ngai niwe ihiga ria Isiraeli, ihiga ria uhonokio wao (Gucok 32:5) Ihiga riria moimire (Gucok 32.18-31).  1 Sam 2.2 iratuonia ati Ngai witu niwe ihiga, ihiga ria gutura (Isa 26.4). Nikuma ihigaini riri andu othe marungaguo, niundu ithuothe twi ruruka rwa Ibrahimu ki witikio (Isa 51:1-2). Muhonokia niangagwo kuma kwi ihiga riri (Dan 2:311,45). Nigetha akinyanire gwi thi yothe. Ngai niwe ihiga kana kiumo haria mwako wambagiriria haria Kristo agaaka kanitha (Mat 16.18 na haria we ahurukaga. Muhonokia niwe ihiga riria inene ria koine ria hekaro ya Ngai, na aria athure nio Naos, kana atheru a theru, hekaru ya Roho mutheru.  Mahiga ma mwako macayagwo mothe kuma kwi ihiga na niwe Ngai, ta uria ari Kristo, na akiheana Kristo, ihiga ria kiroho (Kor 10.4) ihiga ria kugitira na ihiga ria kwiganania (Rom 9:33) na gwaka hekaru.

 

Kristo nigwaka araka hekaru nigetha Ngai akomeai mothe (Panta kai en pasin col 3:11) Kuiga maundu mothe maguruini make (1Kor 15.27).  Amuheire akorwo ai munene maunduini mothe gwi kanitha uria guo mwiri wake, uria guo umuiganite (Ef. 1.22-23) Riria Ngai aigite maundu mothe he Kristo, ni kuonekana uria Ngai arenda, uria we uigaga maundu mothe maguruini ma Kristo (1Kro. 15.27).

 

Riria Kristo akaheana maundu mothe nirio Kristo ke mwene agakoruo ai kindu kwi Ngai uria waigire maundu mothe hari Kristo nigetha Ngai akorwe ari maundu mothe (Panta en pasin 1Kor 15.28 tita RSV).  Kirugamo kia piantonist kionanagia Ngai na Kristo ta utatu na nimavingirisanagia maandiko.  Kristo niagekara gukoini kwa urio kwa Ngai, eritwo ni Ngai (ahib 1,2,13,8:1.10,12,12:2, 1Pet 3.22) na agae riri wa Ngai ota uria athure makagaa riri uria wa Ngai (Ps. 45.6, 7; Ahib 1:8) Ngai ni riri witu gutahuritwo riri wa Ngai (roar maandiko RSV).

 

Ngai uria utumanite, ni munene gukira uria utumitwo (Joh 13.16) ngombo ti nene gukira Ngai (Joh 13:16) ngombo ti nene gukira Ngai (Joh 15.20).

 

Kristo niagerirue ni mucukani weruri, na kwambiriria kwa magerio ma mucukani makiambiriria.  Shaitani, uria we ari njata ya kiroko, Lucifa uria mureti wa utheri wa njata (Isa 14:12) ta ari mumenyereri na mwalimu, nionekanire ta ari iumiriro umwe uria wari muthereria wa Ngai ithe.

 

Kristo ari njata iria yari yume kwa Jacob (Thoma Ndar 24.17) iria yo yonanitue thiini wa mbuku cia Musa ta ari we njata imwe ya kiroko na niyo kaimbiriria na kirikiro kia njata (Thoma Ayubu 38.7) umwe wa Elohim ai atuike ta mwanadamu ai wa Jacobu na kuma mucii wa Daudi (Kug 22:16).

 

Elohim ucio tui ta Jesu Kristo tiwe wari njata ya kiroko ya njata.  Unene ucio wari na shaitani (Thoma Isa 14.12 na Ezek 28.2-10).

 

Kristo niathuriwe ai ta Ngai wa Isiraeli thoma thaburi 45.7 na akithunua I umwe wa ene.  Kwaria ma Kristo ndoya kanya ga gukorwo ai njata ya kiroko na ndangioy wira ucio nginya gucoka gwake gwa keri. Unene na wira ucio ni ukagayanio kwi aria athure na Kristo, aria makagaya gukorwo mai njata ya kiroko, thiini wa ngoro ciao (Muthenya wa njata atavurithi thiini wa 2Pet 1:19). Aria athure nimakagaya hinya ucio thoma kuguuririo 2:28.

 

Shaitani ta njata ya kiroko naishangaithirie Ngai mwene hinya kana Ngai ithe ta uria twiritwo thiini wa Isaia 14.12 niageriri gwitugiria gukinyira unene wa Ngai, ithe ta uria twiritwo thiini wa Isaia 14.12 niageriri gwitugiria gukinyira unene wa Ngai, Iguru ria njata ya Ngai kana kiama kia Elohim.  Kiama kiu ni njata ya Elohim kana Ngai thoma Thaburi 82.1, niwega kumenya Irenaeus, murata wa Polycarp, murutwa wa Johana Thaburi 82.1 irituo ta Theoi kana Ngai iria itaranituo aria athure, metanituo area a kugaya (Ngariuku ya witikio, Bk 3, ch. 6, ANF, Vol. 1, p. 419).

 

Kwi na ciana cia Ngai (Thoma Ayubu 1.6, 2.1, 38.7, Thaburi 86.8-10, 95.4, 135.5) aria mekiritwo maka ta Bene Elyon kana ciana cia uria munene.  Binadamu aria athure onao ni marataranirio na kuu iguru ta anyiti ageni ciana cia Ngai (Thoma Aroma 8:14).  Kwoguo Kristo na aria athure ta ciana cia Ngai na ta umwe thiini wa Ngai na Roho Mutheru, kuuma O-kiambiriria kia thi ino Kristo ni kwinyihia enhihirie agiuka ta mundu thi ino, ke mwene na area athure nimatwikaga ciana cia Ngai kuringana na Roho mutheru ni undu wa kuriuka kuma gikuuini (Aroma 1.4).

 

Kuma atumwa 7.35-39 ni muraika wariirie Musa thiini wa kirima gia Sinai na muraika ucio ai Kristo.  Thiini wa Agalatia 4.14 Paulo ehananitie na muraika wa Ngai na Kristo Jesu.

 

Na nitugatuika ta Araika (Mathayo 22.30) ta Isaggelos (Thoma Luk 20.36) ta arutithania wira hamwe na Kristo (Rom 8.27, Gal 3.29, Tit 3.7, Heb 1.14, 6.17, 11.0, Jas 2.5, 1Pet 3.7). Kirikaniro kiria gikuru kiariritie muraika wa YHWH ta Jehova na Elohim (Tham 3.2, 4-6 aria Ngai kana Elohim ari muraika Ef Zef 12.8). 

 

Thaburi 89.6-8 ironania ati kwina andu aria atheru (GEDOSIM KANA QADOSHIM rigitumagiruo ni binadamu na gikundi kia ndari na iguru. Haha riereithituo ta gikundi kia Elohim wa kihoto.

1.5.1  Kristo Ta Mwana Wa Ngai

Shaitani niageretie kugeria Kristo na njira nyingi.  Mbere, shaitani nietire Kristo mwana wa Ngai (Thoma Mat 4:3, 4.6, Luk 4.3) Ngoma thuku onacio nicietire Kristo mwana wa Ngai (Thoma Mat 8.29, Luk 4.41, Mar 3.11) shaitani niageririe Kristo nigetha etamburithie ta mwana wa Ngai na kuonania hinya.  Akiuga Ngai niathanite ati niakatha araika mamumenyerere (Thoma Thaburi 91.11-12). Shaitani ndendaga kumutiganiria no nierutanagiria mahinda mothe. Niageragia kuhingirisania mandiko, shaitani niageririe muturire wa Kristo.

 

Kristo ndagia o-na kahinda kamwe ga kurunga kana gutungatira shaitani kana Roho umuthuku na kumumenyithia ati ari Ngai ithe y aria mwana wa Ngai. Kwoguo, gutu roho muthuku wageririe kuga ati Kristo ari Ngai nginya amba gukua nigetha gikinyaniria uria kwoigimo ati Kristo ari Ngai O-ta kuga ati Ngai ithe ari Ngai, nginya gikuo giake, Kristo niangiemenyithitue magerioni macio mothe bata wari wa kunyihiririria wihokeku wa Kristo kuu Ngai na kuna maandiko. Shaitani niageririe Kristo amugoce. Ni erire Kristo mutongoria wa Njata kuona kana ni ekumugoca.

 

Kristo ndenda kwionania kana kuonania ati ari munene na ai munene. No Kristo akimacokeria 

“Ni kwandikitwo, ukagoca Ngai waku na ucio wiki”.

 

Kristo ndera shaitani ati ugiriruo ni kugoca Kristo no amwirire uria watho utarie.  Kristo ndari o-na kahinda kwamwe akorirwo akiuga ati we ni Ngai. Augire we ari mwana wa Ngai. Na nikio akorirwo ari magerioni.

 

Ota uria kwandikitwo thiini wa mathayo 27.43,

Niehokaga Ngai, niakimuhonokie riu, akonio ni amwenda, tondu niogire ndi muru wa Ngai”.

 

Haha niho Kristo ariirie niguo kuhingia maandiko thiini wa Thimo 22.1

“Ngai wakwa Ngai wakwa wandiganiria niki?

Kristo ndonania ta ari we Ngai.  Kuonania ati we ari umwe kwi aria unanagia.

 

1.5.2 Witikio Wa Muhinga Kristo

 

Witikio wa muhinga Kristo ni wariritio thiini wa 1Joh 4.1-2 waaririritio wega 1Joh 4.1-2 vai Irenaeus, kuma 16.8 (ANF, Vol.1, FN.P.443)

 

“Uria mungihota gukuurana Roho wa Ngai ni uguo Roho o wothe uria witikagia ati Jesu Kristo niokite na mwiri-ri, ucio niumanite na Ngai.

 

Socrates muhistoria augaga (VII, 32,P.38) augaga maandiko mathukiruo ni aria mendaga kugaurania ubinadamu wa Jesu Kristo kuma kwi Roho.

 

Kristo ta mwana wa Ngai ti Ngai umwe wa ma (Joh 17.3).

Ona thiini wa Luk 22.70 maugire othe, wi wi mwana wa Ngai?

Akiuga inyui ni mwoiga.

 

Ni amenyekanire ta mwana wa Ngai thiini wa

* Mathayo 27.54 haria moigire uma, uyu ari mwana wa Ngai.

* Mariko 1.1 yonagia uhoro wa ndumiriri ta hari wa Jesu Kristo, mwana wa Ngai.

* Lika 1.35 yugaga uria muthingu agaciarwo ni etwo mwana wa Ngai.

 

Kumenya Kristo ni mwana wa ngai ni kuguuririo kuma kwi Ngai.

“Nake Simon Petero akimucokeria akimwira atiri, wee niwe Kristo, muru wa Ngai uria wi muoyo, nake Jesu akimucokeria akimwira gukena ri niwe simony muriu wa Jona ni undu ti mundu wi mwiri na thakame ukuguuririe uguo no ni Awa uria wi iguru (Mathayo 16.16,17)

 

N mathayo 11.27 yagaga;

“Ni nengeretwo maundu mothe ni Awa, na gutiri mundu ui muriu tiga ithe witu tiga O muriu, O na uria O wothe muriu endaga kumuguuriria”. Ithe witu niaguuragiria mundu kiumbe maundu na akahe Kristo uria nake aguuragiria ithe.

1.5.3        Ritwa Na Unene /Riri Wa Ngai

Gutiri na undu wa kurigwa ati Ngai ni umwe na munene. Thaburi 30.4-5 ni yonanagia ritwa ria Ngai na ati ena mwana.

                 

Bibilia ni itariritie na ritwa ria Ngai niriheanitwo kuringana na ciuria na ni utheri ati taito io ti ya ithe na mwana no ati ithe ena mwana. Maandiko thiini wa kirikaniro kiria kieru nimaronania ati ithe niwe uvataranitue ni kugocwo.  Kristo ni erire kana agikania mutumia musamalia thiini wa Johana 4.21 ati kwina mavinda maroka riria matakagocaga ithe irimaini (Samaria) kana Jerusalemu. No augite atiriri thiini wa Johana 4.23.

 

“Na kai kwi hingo rioka ona riu no nginya, aria ahoi kuna makahoyaga, ithe witu na Roho na mamuhoyaga, ithe witu na Roho na mamuhoyaga na ma amu nit a cio ithe witu acargia matuike a kumuhoyaga”.

 

Kristo baba nionanirie ithe witu niwe wagirirwo ni kugocwo no tiwe. Kwoguo ni mahitia kugoca Kristo ukimutogagiria kuringana na Johana 3.14 haria haronania ati mwana wa Ngai niwavatairwo ni gutugirua ota uria Musa atugiriririe njoka werui-ini. Gitumi giake kwambwo nigetha mwanadamu akagaya muoyo wa tene na tene, no ti ati Kristo agatuika kindu gia kugocwo ta uria kuhitituo gukirwo kuma kwa uthani uyu, no kuhenanituo ati mukristiano niagocithagia mwiri wa Kristo riria akuria sacramenti.

 

Eloah ni Ngai wa kirikaniro kiria gikuru na hekaru na Ngai wa Jesu Kristo wa kirikaniro kiria kieru. Hekaru ya Jerusalemu yai nyumba ya Eloah (Ezara 4:24, 5:2,13,15,16,17; 6:3,5,7,8,16,17; 7:23). Ari Eloah wa Isiraeli (Esiteri 6.10) kuria atumite ritwa riake riikare (Esiteri 6.12) Niwaugire hekaru yakwo (Esiteri 6.14) na muthinjiri niwe waheanaga utungata (Esiteri 6.18, 7.18, 7.24) na ageka kwenda gwake (Esiteri 7.12,14).  Aria moi watho wa Eloah maraituo nukuruta aria matoi (Esiteri 7.25) watho ugatuo na kurumiriria watho wa Eloh (Esiteri 7.26) kwoguo uyu niwe ithe uraririua, umwe Eloah Ngai, munene wa iguru, ithe wa muhonokia na ciana ciothe cia Ngai.

Gicunji Gia 2

Muvango Wa Uhonokio

2.1 Kugwa Kwa Mwanadamu

Mwanadamu ombirwo na muvango wa Ngai (Kiam 1.126-27). Adamu na Eva nimarumirwo niundu wa kwaga kwhikeka (Kiam 3.16-19). Niundu wa kugua kuu mehia na gikuu gikigia kwi mwanadamu (1Kor 15.22, Rom 5.12).

2.2    Kuhonokua Gwa Mwanadamu

Ngai ndangienda mundu o-wothe akaherithuo (2 Pet 3.9) Niguo mundu aurire ihera ria mehia, na nikio gikuu, Ngai ni avangire muvango wa kuhonoka kuhonoka kuhitukira kurutwo kigongona na gikuo na kuriuka kwa mwana wake Jesu Kristo (Joh 3.16).

 

 Murango wa kurumanirira uria Kristo nime irigithathi ria mbere kwi aria manakua (1Kor 15.20).  Muvango wa kuhonokania nimonanitue thiini wa mithenya ya gutiika thiini wa bibilia (maundu ma Alawi 1.23).

2.3    Bibilia Ta Kiugo Kiheanitwo Kia Ma

Kristo augire “Nikwandikitwo ati ti mugate wiki ungituria mundu muoyo no nikuugo kiria kiumanite na Ngai (Mat 4.4, Luk 4.4).  Bibilia imenyekete ta maandiko matheru (Dan 10.21) na yoneretie uhonokio wa binadamu na riri wa hinya wa Ngai (Tham 9:16, Rom 9:19) Njira ya uhonokio ni Jesu Kristo (Rom 10.11) Uria weriruo thiini wa maandiko ma Musa na Anabii (Luk 24.27).  Urathii wi maandiko (Mat 26.56, Rom 1.2).  Uhoro o wothe wandikitho maandikoini niwekiriruo ni Ngai ngoroini ya mumwandiki, na win a kiguni uhoroini wa kurutana na wa kumenyithia andu uuru wao, na wa kumakaania, ona wa kumamenyeria mathure iria iringaine na uthingu (2Tim 3:16).

 

Maandiko kahinda kau Kristo na anabii mai kirikaniro kiria gikuru (Mat 21.42, Mk 12.1, Atum 17.2).  Kirikaniro kiria gikuru ni maandiko maria meritho na Ngai akimahuririra thiini wa (2Tim 3:16).  Kirikaniro kiria kieru ni kwongererwo kiongererwo kwi kiria gikuru, ti kweherio kiria gikuru kieheriruo.

 

Kirikaniro kiria gikuru kiandikitwo tene nigetha gituonererie, na gitumiririe uhoro ukonii, mandiko nigetha tugie na kirigiriro. (Rom 15.4) Mesiria mahitanu nimarongerereka kumana na mandiko (Mat 22.29, 12.24) Bereans KRV) Mutuiragia mandiko o- muthenya magituragia mandiko o-muthenya magituragia kana uguo kwiritwo kana ni ma.  Uguo wathimaguo ta unene (Atum 17.11) Mbisa yothe ya Bibilia yocagwo kuma ikunji ciothe cia Bibilia, gacunji kwa gacunji, muhari kwa muhari (Isa 28.10). Maandiko maronania ati Jesu ari muhonokia kana Kristo (Atum 18.78). NI Kristo, khitukira Roho mutheru, uria uhinguraga meciria ma andu othe aria athure kwambiriria Atum, nigetha maandiko mereeke (Luk 24.45).

 

Maandiko ma kirikaniro kiria gikuru mwanginya makinyanire (Mat 26,54,56, Mk 12.10,14,49) na mamwe matingitewo (Joh 10.35).  Maandiko maingi makinyaniirio ni Kristo, kana magakinyanirua ni Kristo acoke ria keri (Kug 1.7, 12.10, 17.14, 19.11-21) na hinya na riri (Mat 24.30).

2.4    Kwirira Na Kugaruruka

Nigetha mwanadamu ature, kana agie na muoyo wa tene na tene, Nagi endaga ahere.  Tiga no aherire no akaherithi (Luk 13.3,5).

 

Kristo atumirwo nigetha ete mwanadamu ahere (Luk 11.32) Kristo ambiririe kuhunjia Johana mubatithania ohwo (Mat 4.12-17). Kuhoni kwa Johana kwari kwa pasaka ndumiriri ya Johana yahituka muaka wa ikumi na itano ya Tiberius (Lk 3.1) kuma kahinda kau Jesu  akiambiriria kujunia akiugaga irirei niundu uthamaki wa Ngai ni ukuhihirie (Mat 4.17). Kristo akiuria arutho mahunjie ndumiriri ya kwirira akimareaga hinya wa kuruta daimono na maroho mathuku (Mar 6.7, 12,Luk 10.1,17-20).

 

Kwirira kuahunjitue ati andu maume mehiaaini (Kana maunduri mathuku) Atum 8.22) nigetha kahinda ga kwe gauke kuma kwi Ngai, nigetha atume kristo uria wathiritho handu haitu (atum 3.19-20). 

 

Mahinda ma kurega, toria metitwo, Ngai akiroria, mbere ya Kristo, agiathona andu othe merire, aigite muthenya wa cira wao (Atum 17.20). Kwoguo kwirira gugituika kwa nginya aria matoi ma (Rora Atum 15.3).

 

Twerira na twacokerera Ngai mwanginya mwihia ucio agaruruke onanie mikire ya mundu mugaruruku (Atum 26.20).

 

Kanitha wa Efeso metirwo merire na mamenye maguite niki, na marute wira uria wa mbere (Kug. 2.5) Ona kanitha wa pergamum niwetirwe wirier (Kug 2.16) Ona kanitha wa Thyatira (Kug 2.21-22) kuria mutumuo aikiruo gitandari niundu wa guthomithia urutani muhitanu.  Kanitha wa Sardis onaguo niwerirwo wirier kana Kristo iawio ta mwili na matikamenya ithaa riria agoka (Kug 3.3) Aria Kristo endete ni amamenyagirira. Aroiga ati ta (taa iodiceans) Ni eendi na nimahere (Kug 3.19). Kuhera nikurathii na mbere thiini wa kanitha wa Ngai na niguo kwagiririe kwi andu othe (Jas 5.19-20).

2.5    Ubatithio

Hinya wothe wari na Kristo kurumirira kuriuka gwake (Mathayo 28.18) Athire arotwo ake mathii magatue andu arutwo thi yothe. Makimabatithagia thiini wa ritwa ria ithe, n aria mwana n aria Roho mutheru (Mat 28.19), makimarutaga kurumia maundu mothe maria Kristo athanite. Na niamerire agakoragwo hamwe nao nginya mwisho wa this (Mat 28.20).

 

Kuhera mehia no nginya kurumiririrwo ni kubatithua ni undu wa kuhoya iheo cia roho mutheru (Atum 2.38).  Ndungiihuruo ni Roho mutheru, tiga w wirier na ubatithuo, na nikuo guciarwo ringi, ndungitonya uthamakiri wa Ngai (Joh 3.3,5). Kuhera mehia no mwaka nigetha vcoke ubatithua na Roho mutheru ekire uira. No kanitha kana kanini ti uria bibilia irutanite. Ohoro wa kwirira ni wakinyiririo kana ugikiruo muhuri ni Johana mubatithania uria warutanire uhoro wa kubatithua na Roho mutheru thiini wa Kristo (Mk 1.4,8).  Johana akiuga Kristo akabatithia na Roho muheru na mwaki no kwina uria utakerira ahananitio na ngano (Luk 3.16-17). Roho Mutheru atumagirira kionereria kia Ngai.

 

Nikuonagio na kuigirirua moko, Roho mutheru aingiraga mundu. Roho mutheru niwe kionereria kia wila o-wothe. Roho mutheru ni warutaga wira nginya mbere ya kubatithua no agitungatagira mundu kiumbe. Roho mutheru niwe wonagiriria aria athure kwi Ngai kuhitukira Kristo (Ahib 725).  Matunda ma mbere ma Roho mutheru mateagwo mundu arikia kubatithua, thoma Aroma 8.23, iria yogaga, kugaa gutiuka mbere ya kuhonokio kwa mwiri.  Kuoguo, tuciaragwo na kuthii na mbere gukura ki Roho wa muthenya thiini wa Kristo Jesu nginya riria tugakinya thiini wa riri wa Ngai.

 

Riria wabatithuo ni roho mutheru ni mai ma githima kia uhonokio mutheru ni mai ma githima kia uhonokio ruia weraniirwo ni Ngai kuhitukira Anabii ake (Isa 12.3). Nai maya ma Roho mutheru ni maria Ngai eriire Jacobu ta uria kwandikitwo thiini wa Isaya 44.3. Ngai niwe githima kia mai me mwoyo (Jes 2.13,17.13 na Zacharia 14.8).

 

Ruru ni nii rwa mai ma muoyo (Kug 23.1). Kristo akiaria uhoro wa Roho (Joh 7.39) augire ati gwike nikuo kwi mai me muoyo (Kug 22.1).

 

Kristo akiaria uhoro wa Roho (Joh 7.39) augire ati gwike nikuo kwi mai me muoyo (Joh 4.10-14, 7.38 Cf. Isa 12.3,55.1; Ezek 47.1).  Isiraeli ni theretio kiroho ni mai Ezek 36.25, na ni kiumo kia maim aria me muoyo kana Roho mutheru. Aria athure moyaga mai maciohatari marihi (Kug 22.7).

Gicunji Gia 3

Witikio Uria Utongoragia Mawira Ma Mwanadamu

3.1    Mahoya ma kugoca

3.1.1        Ngai ta kindu gia kuhoya na kugoca

3.1.1.1  Kindu gia kugoca

Kimbiriria na ndariri ya aria athure ni riothe witikio ini wa urumwe wa Kristo Jesu.  Tutigocaga Elohim wingi tiga Ngai (Tham 34.14, Gucok 11.16) kana tuninwo (Guc 30.17-18) ngai aheanire watho wake ati

 

“Nii ni nii Jehova Ngai waku uria wakurutire bururi wa Misiri nyumbaini ya ukombo (Tham 20.2).

 

Konereria haha ni ati Ngai niwe uonereretio na watho na twerewo ati ni Ngai ithe.  No ngunya twende Ngai na tumwathikire na ngoro yetu, ma muoyo i.e. taithue, tuhoe mbura thiini wa kimera tugie irio na nyeki ya mahiu maitu. Ni ta kuga tukaheo irio nyingi muno (Gucok 11.13-15). No nikuri na kirikaniro kieru haria Ngai onanitie watho wake thiini wa meciria maitu na twandike thiini wa ngoro ciitu. Ni Ngai witu naithui turi aruti wira ake, tukimugocaga, tukigaaga watho wake (Ahib 8.10-13).

 

Tuvatairue ni kugoca Ngai (Gucok 26. 10, I Sam 1.3,15.25). Ngai uyu niwe Ngai uria wa ma na ithe witu. Uvatairue ni kumumenya Ngai na Jesu Kristo nigetha ugie muoyo wa tene na tene, (Joh 17.3) twi a Ngai, riri wake, ritwa riake, tugocaga Ngai thiini wa utheru (Thaburi 29.2,96.9).  Thi yothe ni imugocaga na kumuinira nyimbo makigathiriria ritwa riake (Thab 6.6.4) Uyu ni urathi na niukuonekana. 

 

Thi yothe niwe wombire na ciothe niiguka ikimwinamirira nagitetemo (Thab 96.9) mbere yake ikigathiriria ritwa riake, niundu we wiki niwe Ngai. (Thab 86.9-10) Ngai mutumbi.  Ni Ngai witu naithure ngondu cia njara yake (THab 95.6-7) ni mutheru (Thab 99.59). Kuri na aroma igiri mekiraga uira wa uria ma Ngai nimathondekaga muhuri wa aria athure.

1. Thabato (Thoma Tham 20.8, 10, 11; Guc 5.12). Thabatu ni gatagati ga ithui na Ngai uria ututheragia (Tham 31.12-14, na

2. Pasaka. Pasaka ni ruri kana maka haria, thoma Tham 13.9, 16, Pasaka, kugwatania na kiathi kia mwathani kia kwenyura mugate, na ndariri ya watho wa Ngai (Gucok 6.8) na kuhonokio kwa Aisraeli (Gucok 6.8) na kuhonokio kwa Aisraeli (Gucok 6.10) kwi othe aria me thiini wa Kristo (Rom 9.6, 11.25-26).

 

Maruri maya mawatho sabatu na pasaka ni cia kugitira utharia (Gucok 11.16). Maruri maya meru ni ma muhuri na maka kwi ciana cia iria thure, hamwe na Roho mutheru, nikio kiumo kia miaka ya 144,000 ya mithenya ithiriro thiini wa Kug 7.3 matutwaraga hari kihuruko kia mithenya kiamure.

 

Kristo augire, “Turagiria Mwathani Ngai waku ndu umuhoyage, na umutungatagire o we wiki” (Matt 4.10, Lk.4.8) kwogo ni kugoca na ugoci wa Bibilia.

 

Kugoca Ngai kuhitukira muvango wa andu no kugoca kwa tuhu (Mat 15.8-9). Ni undu ithe witu endaga andu mamigoce na ma na Roho (Joh 4.21-21). Ni undu ithe witu endaga andu mamugoce na ma na Roho (Joh 4.21-24) Ni undu twi a kugimara kuria kwa ma, aria magocaga Ngai thiini wa Roho na riri wa Kristo, Magocaga mbere ya Ngai uria wombire indo ciothe na nowe wmobire na kwenda kwao (Kug 4.10) Na kuga kwa Kristo thiini wa watho (Tham 20.3) ni turagosa Ngai (Kug 22:9)

3.1.1.2 Kindu Kia Kuhoya

Mwanadamu ahoyaga Ngai (Thaburi 39.12, 54.2) uria wiguaga. Wahoya undu thiini wa mahoya niugucokerua ni undu wa witikio (Mat 21.22). Kristo ai muvango kwi mwanadamu thiini wa mahoya akihoya Ngai na Ngai uria ithe (Lk. 6.12). Muvango wa uria mahoya akihoya Ngai na Ngai uria Ithe (Lk 6.12). Muvango wa uria mahoya mahoyagwo monekaga thiini wa mahoya ma jesu naniguo muvango u heanitwo ni Kristo (Lk 11.2-4).

 

Kiumo na kioneki kia aria athure na utungata wa mahoya na utungata wa kiugo (Atum 6.4). Athuri acio mahetwo marore mahoya ma atheru (Kug 5.8).

3.1.1.3 Mundu Na Mahoya Kwi Aria Angi

Mahoya mamwe ni muvango wa atumwa (Atum 1.4) macio ni moyagwo ni kanitha wothe. Mahoya ti ma kanitha tu, ni ma aria mena arama na ti ma duma na matituaga ta athingu muno mbere ya Ngai. Nundu Kristo niwe munene (Niwe gitumi) wa watho niundu uria wothe wina witikio niakahonokio (Rom. 10.1-4).

 

Mahoya ni mendaga uteithio. Kurathimwo kuheanagwo thiini wa mahoya, ni macokagio ngatho, na mahoya maingi (2Kor. 1.11).  Mahoya mwanginya mahowe na Roho (Ef. 6.18). Nwanginya makorwo mai mahoya ma kuiyumiririria (Col. 4.2-4) na ino niyo njira ya kuvota kurunama wega na utheru (Ep 6.14) Mahoya ma mundu muthingu mari hinya makiruta wira. Mahoya ma witikio nimahonagia uria muruaru na akoherwo mehia.  Kwoguo, nitumburaga mehia maitu mundu na uria ungi na tuhoyanagire ithuothe nigetha twoherwo (Jas 5.15-16).

3.2 Gatagatiini Ka Uhonokio Na Watho

3.2.1 Ngai Niwe Ihiga

Ngai niwe ihiga riitu, hinya witu na uhorokio witu, na nowe utuiguagira tha (Thimo 18.1-2) Ni tumwitikirite na tutiri guoya (Isaya 12.2). Ugi wa uhonokio ni wira wa Kristo na atumwo (Lk 1.77). Vai uyu ni uheanitwo gwi kanitha haria etikia na amwe a kumenya kagegania ma Ngai (1Kor. 4.1) Uhonokio umite kwi Ayahudi (Jor 4.22) na ukiheanwo gwi Kristo gwi aria magocaga Ngai me thiini wa Roho na ma (Joh 4.23-24). Gutiri uhonokio thiini wa riitwa ringi iguru riheanitwo gwi mwanadamu nigetha tuhonokio (Atu 4.12). Uhonokio ureanitwo ni ndumiriri iria niyo hinya wa Ngai nigetha uhonokio gwi mundu wothe uria witikitie, mbere gwi Ayahudi na gwi aria wina witikio na nimutheru, niagatuura (Rom 1.14-17). Ngai ndathuriia mwanadamu ahere no agie uhorokio kuhitukira Jesu Kristo (1Thess 5.9).

 

Kimenya na kwerewa Ngai, nigutumaga mundu erire na ahonoke (2Kor. 7.10).  Uhoro ni ciugo cia ma na niguouhoro wa uhonokio, uria irehage maka ya kwirira thiini wa Roho mutheru (Ef. 1.13) Unonokio ni kuma kwi mandiko maheanitwo ni Ngai, namo nimatumaga mundu ahere na ahonoke thiini wa gwitikia Jesu Kristo (2 Tim 3:15-16).

 

Ana akorwo ari mwana, ni athomire kwihokeka thiini wa kuherithua gwake.  Gutuuo Muthingu ni watuikire kiumo kia uhonokio wa tene na tene kwi aria mamutiite (Ahib 5.8-9).

 

Niarutirwo niundu wa mehia na niagoka riakeri ti undi wa mehia na niagoka riakeri ti undu wa mehia na kuhonokia ari mammeteire (Ahib 9.28) Uhonokio ni wa mundu o-wothe na ni wa mundu o-wothe (Jul 3) Gutiri kuguurirua kungi tiga kuria kwaheanirwo ni Jesu Kristo ni Ngai na ukiheanwo kwi Johanna. Kuria guothe akiendekanaga kwi mwanadamu nigetha ahonoke no kionekane thiii wa Bibilia. Uhonokio, hinya na riri ciothe ni cia Ngai na nionanitie na ti wa kugarurwo (Kug 22.18-19).

 

Arama ya muthia ya Atheru ni Roho Mutheru na uvanditwo thiini wa watho wa Ngai ta uria Bibilia thiini wa kirikaniro kiria gikuru kuma thiini wa kuguuririo kwa watho.

 

Kristo aheanire watho ai kirimari gia Sinai ta muraika wa kirikaniro, muraika wa Jehova, Akiuga.

 

Tondu ucio ngumwira atiri na ma, ati nginya indi iria iguru o na thi gugathira, hatiri kairia ka I, kana gakururo gat gagathira wathoino o na ri, kinya maundu mothe maguo mahingio. Hakiri uguo-ri, O mundu uria wa kwagarara riathani rimwe ria mathani macio, O na riri inyinyi muno, na arutage andu gwika uguo, mundu ucio nia niagatuwo munene uthamakini wa iguru (Mat 5.18-19).

 

Kristo ndanina watho hinya. Ni aigire watho na akiatha andu mekage take. Watho na anabii wai nginya hindi ya uthamaki wa Ngai ni uhunjanagirio, na mundu o-wothe aingiraga na ugiginyani (Kana kuhatikirirua thiini) (Lk 16.16).

“Ti undu wi hinya iguru na thi ithire, gukira ona gakururo kamwe ya kari wathoni wa Ngai Kore” (Lk 16.16-17).

 

Watho waheaniruo kuhitukira Musa, no utiamenyererwo (Joh 1.19). Aria mehagia matari na watho, makaherithua rungu rwa watho (Rom 2:12) niundu mehia matii watho kana kana watho (1Joh 3.4) kugimara ni kwa ngoro hamwe na kumenyerera watho nikio githimi kia kugimara. Uria umenyagirira watho ucio niwe ugimarite ngoroine yake. Uria ugimarite thiini wa ngoro yake no ndamenyagirira watho ucio nit a mucenji. Aria o nio Aisiraeli niaria mamenya. Girira watho, Aria mogaga ni Aisiraeli na ni maheni nimagatuiruo cira (Kug 3.9) na nimagatuika a guconorwa mbere ya atheru (gucorwa guku gutahuritwo ta kugoca na kuonanio gwi Kristo na aria athure.

 

Gugagituika ati watho, guo ni mutheru, o nario riathani no ritheru, na ni ria uthingu.  Na ni riega (Aroma 7:12). Hau ni atiriri watho ndurehage gikuu, no riri, wihia iguo watumire ngue na nikuo kwagarara watho uria urutaga wira thiini wa mundu (Aroma 7:13).  Ni gukoruo nitui ati watho ni undu umanite na roho, no nii-ri, ndi wa githemba kia mwiri, ngakienderio undu ucio wa wihia, ngatuika ngombo yaguo (Aroma 7:14) Mundu uria uthiaga na mithiire mikinyaniru kuna, niwe ukenagira kirira (Ps 119:1FF:Aroma 7:22) Watho ututwaraga he Kristo, niwe kirigiriria kia watho, hari mundu o wothe witikitie (Aroma 10:4).

 

Aria matongoragio ni Roho, matiri rungu rwa watho o na hanini (Gal 5:18) Tiguikorwo Roho niguthengia athengagia mawatho, no ni gwikira mawatho ekagira meciria-ini mao na ningi ngoro-ini cia andu (Heb 10:13). Namo mathani ma Ngai monanagio ni witikio, no ti mawira maria twanaruta.  (Aroma 9:32) Nakuo gwathikira mathani nikumenyekanaga nu undu wa Roho mutheru uria uturaga kuri aria mathikagira mathani ma Ngai (1Jn. 3:24, Acts 5:32). Kwa uguo ni iano ende Ngai na Kristo, gutari gwathikira watho. Tondu ucio nikwagirire andu matiage na mamenyagirire muthenya wa thabatu, nirio riathani ria kana.

 

3:2:2 Uhonokio Kuhitukira Wega Wa Ngai

Ni undu waga wa Ngai niwonekete, uria ureheire andu othe uhonokio, naguo niguo utumenyagithia kuregana na maundu mothe maria mataiguaine na uhoro wa kwiamurira Ngai, o na meririra maria moru ma gukuthi, na tuikarage twin a ugi wa ngoro na turi athingu, na twiamurire Ngai mahinda maya turi namo, tugitanyaga gukahingirio kirigiriro kiria gukaguuranirio riri wa Jesu kristo uria wina Ngai witu munene na mutuhonokia (Tit 2:11-13). Tondu ucio Kristo onekanaga ari we riri wa Ngai munene na nowe muhonokia witu (Tit 2:10) Wega wa Ngai nimo maciaro ma wira wa Kristo. 

 

Kanitha urangagirwa ni hinya wa Ngai, niundu wa witikio, nigetha urangagirwa ni hinya wa Ngai, niundu wa witikio, nigetha ukona uhonokio uria uhaari riio wa gukaguuranirio mahinda maria ma kurigiriria (1Pet 1:5). Witikio urehagira muoyo uhonokio. Naguo uhonokio ucio-ri, niguo anabii, aria marathaga uhoro waguo, na matiamenyaga mahinda, kana ni indi iriku Roho wa Kristo arotaga ari thiini wao, riria aheanaga uhoro, o mbere, wa maundu maria Kristo akanyarirwo namo, o na maundu mena riri maria magacoka kuoneka (1Pet 1:9-10).

 

Kwihia kwa mundu umwe-ri, niwe Adamu, nikio gwatumire mehia matonye guku thi yothe, o nakio gikuu gigitonya na undu wa mehia (Aroma 5:12). Amu o na hindi io yothe watho wa Musa utaari murehe-ri, uhoro wa kwihia wari o guku thi (Aroma 5:13). Tondu ucio mahumiriro ma watho nimoikene kuuma o hindi ya Adamu, no riri gutari watho, no riri gutari watho, gutiri mundu ungiiruo ni mwihia. No riri, uguo ihitiarili riatarii, riu riahititio, tiguo kiheo kiria Ngai aheanire na wega wake kihaana.  Ni undu o na gwatuika ati muingi ni gukua wakuire niundu wa ihitia ria mundu ucio umwe-ri wega wa Ngai o na kiheo kiria giokire niundu wa ihitia ria mundu ucio umweri-ri wega wa Ngai o na kiheo kiria giokire niundu wa wega wa mundu umwe, niwe Jesu Kristo-ri, nicio ciaingihiire muingi o muno makiria (Aroma 5:15-21). Amuri, ota uria kurema kwa mundu umwe gwatumire andu aingi matuwo ehiari, no taguo gwathika kwa mundu umwe gwatumire andu aingi matuwo athingu Aroma (5:20-21). 

 

Tondu wa maundu macio-ri, riu andu aria me thiini wa Kristo Jesu ti a gutuirwo, ati ni ehia o na hanini (Aroma 8:1). Nigetha uhoro wa uthingu uria mwathane wathaini uhingio thiini witu aria mathiaga matongoretio ni Roho (Aroma 8:4). 

 

Andu acio matongoragwo ni Roho, meciragia maundu na uhoro wa Roho, meciria maria moimanaga na mwiri matuuraga mari uthu na Ngai, niundu o na kuhota matigihota (Aroma 8:7) kwa uguo meciria ma mwiri nimaremagira kuiga watho wothe wa Ngai. 

 

Akorwo Roho wa uria wa riukirie Kristo oime kuri aria akuu, aturaga ngoro-ini cianyu, ni aritumaga miiri ino ya gukua tgie na muoyo, niundu wa Roho wake ucio utuire thiini wanyu (Aroma 8:11) Aria othe matongoragio ni Roho wa Ngai ni ciana cia Ngai (Aroma 8:14) na undu wa wega wa Ngai. Tondu watho-ri watumirwo na Musa, utugi na uhoro-uria wa ma ciokire na Jesu Kristo (Jn 1:17). Tondu ucio twanagirira tukoiga Abba Baba kuuga twi ciana cia Ngai, na ningi agai hamwe na Kristo turi ciana cia Ngai hamwe nake (Aroma 8:15) Ni undu wa uria tuui, ati mundu ndathagwo muthingu ri, ni gwikaga maundu maria methane ni watho, tiga o kwihoka athingu, Tondu wa uria tumwihokete Kristo. (Gal 2:16) Uturo uria tuturaga naguo tuturaga muoyo, niundu wa gwitikia muru wa Ngai (Gal 2:20) Ni undu-ri tukuagira watho tugitigana nagwo, niundu wa witikio, nigetha nduure muoyo ndi wa Ngai (Gal 2:19). Nigukorwo ndiragia wega wa Ngai, amu-ri, uthingu ungikorwo wonekagia ni undu wa watho-ri o tuhu, no titituaguo athingu ni watho (Gal 2:21) Tuigage watho, niundu Roho niwe mututongoria na mutumenyithia uhoro wa watho, nagwo watho umaga unga-ri uria twihumbaga naguo wa Kristo (2 Pet 1-4).

 

Tutihonokagio ni watho, no niundu wa wega wa Ngai (Atum 15:11). Undu-ri, uhoro wa wihia ndugacoka kugia na hinya wa kumwatha, ni gukoruo riu mutiri a guthamakagirwo ni watho, muri a guthamakagirwo ni wega wa Ngai (Arom 6:14-15). No riri, Mwathani arocokeruo ngatho, ni undu, o na mwakoruo, ati o mbere mwari ngombo cia wihia-ri, nimwacokire gutuika a gwathikira urutani na ngoro cianyu, uria, naguo mwarikia gwitikia, mukiohorowo muume ukombo-ini wa wihia, mugicoka mugituika ngombo cia uthingu (Aroma 6:17-18). O hindi iria twakoriruo turi akuu niundu wa mehia maitu, Ngai niatumire tucoke kugia na muoyo hamwe na Kristo na riri ni wega wa Ngai watumire muhonokia (Eph 2:5) na agituikaria hamwe kuria iguru, twi thiini wa Kristo Jesu, na getha mahinda-ini maria magoka akamenyithania wega wake uria uingihite muno kuri ithui, na uria atuire atutugagaia thiini wa Krsito jesu (Eph 2:6-7). Undu-ri ni wega wa Ngai watumire muhonokio niundu wa gwitikia naguo undu inyuene: no kuheo mwaheiruo ni Ngai, na ndakiumanire na mawira maria mwanaruta, nigetha mundu o wothe ndakanegooce (Eph 2:8-9). Kwa uguo Roho niatuhotithagia kuiga watho, niunduniatuhotithagia kuiga watho, nilindu wa wega wa Ngai.

 

3.2.3 Mavataro Thiini Wa Watho

Tondu ucio ngumwira nama ati nginya hindi iria iguru o na thi gugathira, hatiri kairia kai, kana gakururo ga ti gagathira watho-ini o na ri nginya maundu maguo makahingio (Math 5:18, Lk 16:17) Ayahundi matiahotire kuhingia watho (Jn 7:19) niundu wa kuhitithio ni irira ciao cia tene. (Math 15:2-3, Mk 7:3,5,8-9,13). Atimu a Isiraeli a kiuga, nimageririe Ngai na kuigirira arutwo icoki ngingo, o riria maithe maith o na ithui mwanaremwo ni kurikua (Atum 15:10), no riri, watho nduri indi ugathira o nginya maturite guku thi.

 

3:2:3.1 Gitumi Kia Mukristiano Aige Watho

Akiristiano mahonokagio ni wega wa Ngai, no ti wa watho niki riu no nginya maige watho?  Watho wa ngai wonekaga utugi-ri wa umbi wake, watho umanaga na umbi uria umbite Ngai, tondu ucio uturaga tene na tene, Ngai niwe mwega ari we gaturo ka wega wothe (Mk 10:18) Nake Jesu akimucokeria atiri, akunjita mwega niki? Gutiri mwega tiga o umwe, niwe Ngai Math 19:17, nake akimucokeria atiri, ugukinduria nii uhoro wa undu uria mwega niki? Nikuri o umwe mwega: no riri, ungikienda gutonya muoyo-ini, ikaraga uiguite mathani, utugi uria umaga kwi Ngai, niguo wa kuguciriria mundu erire (Aroma 2:4) umbire wa utugi wa Ngai ndugarurukaga, naguo umbi uria uri iguru wa Ngai, ndugarurukaga, naguo umbi uria uri iguru wa Ngai, niugayaga utugi wa Ngai. 

 

Heb. 13:8, Jesu Kristo aturaga atekugaruruka uria, na umuthi o na nginya tene na tene.  Aria athure ni Ngai nimagwatanagira na Ngai. Ungairi wake na magatuika athinjiri Ngai. O ta uria malikisedeki atarii Heb 7:24. Tondu wa uguo niahotaga kuhonokia kana kana ondu aria makuhagiriria mathiirire hari we, kuona ati atuuraga muoyo hindi ciothe niguo amahoyagira (Heb 7:25 Marshalls Greek-English Interlinear). Watho wa Ngai ucaragwo na njira ya gwika maundu ma watho (Aroma 9:32). Umuthi twina kirikaniro kieru kiria kio Ngai andikaga mathani make ngoro-ini ciitu nduike Ngai wao, nao mathike andu okwa, na maiguage mathani makwa mothe (Heb 8:10-13) kurua ti undu uri bata o na hanini, o na kuo kwaya kurua ti undu uri bata, undu uria uri bata no kurumia mathani ma Ngai (I Cor 7:19) Kwi Akristo na atheru, nio Isirael ya kiroho na nio acio tu mahuragira ndamathia, niundu wa kurumia mathani. Nayo ndamathia ikiya kurakarira na kunyarira aria othe mamenyagirira mathani ma Ngai, na mayatura maggwatiire uira wa Jesu (Kug 12:17) hau niho arionekana ukiririria wa andu aria amure, nio aria mamenyagira mathani ma Ngai (Kug 14:12).

 

3.2.3.2  Akristo Ta Ari O Hekaru Ya Ngai

Amu atheru nio hekaru kana nyumba ya Ngai, na ati Roho wa ngai aturaga thiini wao.  Mundu angikorwo niaronuha hekaru ya Ngai-ri, ucio no onuhwo ni Ngai. Ni undu hekaru ya Ngai ni nyamure, nayo hekaru io niyo inyui (1Kor 3:16-17). Kwa uguo Akristo nimagiririrwe ni guikaria miiri yao ene, iri na hinya na ugima mwega wa mwiri, mwagiriru wa guikatwo ni Roho mutheru.  O ta uria Ngai oigite ati niagatura thiini witu, na acerage gatagati-ini gaitu, agatuika Ngai witu, na ithui tutuike andu ake, Tondu ucio twagiririirwo ni guikara turi atheru na turi amure.

 

Nake Ngai atuike ithe witu na tutuike ciana ciake 2Kor. 6:16-18) o na uhoro uyu ni mwariririe kirikaniro-ri kiria gia tene Alw 26:12, Ezek 37:27, Isa 52:11, 2Sam 7:14). 

 

Kwa uguo akristo matiagiririrwo ni kwiohania na aria matetikitie na njira itaagiririre, ta ari icoki rimwe mohanitio nario (2Kor 6:14) Atheru a Ngai magiriirwo ni kwitheria kumana na undu o wothe uria uthukagia mwiri o na kana roho, magikihingagia, uhoro wa gutuika atheru, o magigi tigagira Ngai (2Kor 7:1) akristo mathurirwo kuuma o kiambiriria na kuhonokia na undu wa gutherio ni Roho na gwitikia uma (2Thes 2:14). Uma wa ngima mwega wa meciria no nginya wathikirwe, tondu niguo ruuri rwa aria athure. Undu uyu no wonekaga kuma kuri mawatho ma kirikaniro, mari na mutaukire na ritanya ria mwanya. Ciuthimwo kwa hekaru ya Ngai kuringaine na mawatho maya (Kug 11:1).

 

3:2.4  Mathani Ma Ngai  Ikumi

Kanitha niwikagirira kuiga niwikagirira kuiga mathani ma Ngai ukumi ota uria mandikitwo ibukuini ria Tham 20:1-18 Gucok 5:6-21 Riathani ria Ngai ria mbere na ni nii Jehova Ngai waku uria wakurutire bururi wa Misiri, O nyumba-ini ya ukombo.  Ndukanagie na Ngai ingi tiga nii.  Ngai ithe niwe uria Ngai umwe wa uma (Jn 17:3) na gutiri Ngai ungi iguru riake. O na gutiri ungigananio nake gutiagirire kugocwo kana kuhoya Ngai unya o na Jesu Kristo.

 

Riathani ria Ngai ria keri ndukanethondekere muhianano mwacuhie, kana muhianire wa kindu o giothe gii kuria iguru, kana wa kindu kii mai-ini maria me muhuro wa thi, ndukanaciinamirire kana ucitungatire; ni gukorwo Jehova Ngai waku ndi Ngai wa uiru, ngakinyiria ciana waganu wa maithe, nginya ruciaro rua kana rua aria mathuire, na ngaiguira andu njiri na ngiri tha, o aria manyendete ma makaigua mathani makwa.  Tondu ucio, ti wega guthondeka kindu, kana muhianire wa kindu o giothe gia kugocwo ni atheru kana ta ari kionereria.  Andu kwambwo o na kana gucuaria mutharaba nginyo ni ihitia.  Namo mathani ma Ngai o ene mathondekaga mwena wa kionereria kia ungai, na mothe nimanyitanite.

 

Riathani ria Ngai ria gatatu ni ndukanagwete ritwa ria Jehova ngai waku na itheru, ni gukorwo Jehova ndakoiga ati mundu ndehitie uria ugwetaga riitwa riake na itheru. 

 

Ritwa ria jehova Ngai ri, nirio wathani, riathani to ria aria magwetaga rtwa ria ngai na itheru tu, o na ngunya aria mathukagia wathani wa kanitha, na aria maregaga guhuthira ritwa ria jesu Kristo ta uria Ngai onanitie mandiko-ini.

 

Riathani ria Ngai ria kana ni rikikanaga muthenya wa thabatu uwamurage.  Nutaga wira muthenya itandatu, ugeka maundu maku mother, no muthenya wa mugwanja ni thabatu ya Jehova Ngai waku, muthenya ucio ndukanarute wire o na uili, wee mwene, kana muruguo, kana mwariguo, kana ndungata yaku ya mundu murume, kana ya mundu-wa-nja, kana uhiu waku, kana mugeni uria uri gwaku mucii, ni gukoruo Jehova ombire iguru na thi, na iria ria rinene, o na indo ciothe iria iri kuo mithenya itandatu, akihuruka muthenya ucio wa thabatu akiwamura.

 

Naguo muthenya wa mugwanja ni thabatu ya Jehova Ngai, no nyinya tuwathikire tuutie.  Gutiri mundu witikitie ungitungatira ngai we mwene, no arege gutia muthenya wa thabatu. Uria umuthi yuikaineta jumamosi. Gukoruo na muthenya ungi wa kugoca Ngai, o ga muthenya wa thabatu ri.

 

Undu ucio utuikaga uhoi wa mihianano (1Sam 15:23).  Riathani ria Ngai ria keri nirithukayu o, ni undu wa uremi wa gutia muthenya uyu, o nginya andu guthondeka calenda ciao, igathukia matuku na ciamia, na uyu ni uhoi wa mihianano.

 

Mathani ma ngai mambere mana, monanagia ngwataniro ya mundu na ngai na nomo matongoretie na nimo kiongo kia watho, nakuo nit a kuuga nawe enda Ngai waku na ngoro wothe, o na gwiciria gwaku guothe (Mk.12:30) riri nirio n aria mbere (Mat 22:37-38).

 
Riathani Ria Ngia Ria Keri Riria Inene Ni

Enda mundu uria ungi ota uria wiendete wee mwene.  Gutiri riathani ringi rinene rikirite macio (Mat.22:39, Mk. 12:31). Riathani ria Ngai ria keri riria rinene rionagia makiria gwataniro ma aria ikumi makonainie na umundu riathani ria Ngai ria gatano ni Tia thoguo na nyukwa, niguo matuku maku maingihe ma gutuura bururi uria uhetwo ni Jehova Ngai waku.

 

Uhoro wa gwataniro ya mucii niyo mwako murumu wa mundu o wothe, na ugucagiriria undu wa kuonekana kuria kunene kwa undu wa ungai.  Riathani ria Ngai ria gatandatu ni ndukanoragane.

 

Akristo nimatuagiruo cira ni watho wa iguru matikanarakarire amuru wa ithe.  Kwirihiria marakara ni gwika mundu wa ituura riaku uru.  No riri mundu o wothe uria ukarakarira muru wa ithe, no nginya atuike uria ungiira muru wa ithe, wee nduri bata.  Niagatuika wa gucirithio ni kiama/nake uria ungiuga, we wi mukigu, niagatuika wa guikio mwaki-ini wa Jehanumu (kana mbiriraini (Mat 5:22).  Riathani ria Ngai ria mugwanja ni ndukanatharanie.

 

Akiristo matuagiruo cira ni watho wa iguru niundu wa kwiririria mundu-wanja kana mundu murume uteri wake (Mat 5:28).  Riathani ria Ngai ria kanana ni ndukanaiye.

Kuiyani kuhoya kindu kia mundu uria muriganie na njira iria itagiririkite na guthukia ngwataniro yaku na Ngai.

 

Riathani ria Ngai ria kenda ni ndukanaigirire mundu uria ungi kigenyo.  Uthingu na kihoto nta kiugo kimwe ota uria kuri thiini wa kiugo kia Ahinirania.  Kwa uguo akristo matingikoruo atheru matagutua cira na kihoto. Naguo undu uria ugaruraga uma na uira wa maheni uhingagirira uhonokio wa mukristo.

 

Riathani ria Ngai ria ikumi ndukanacumikire nyumba ya mundu uria ungi, kana ucumikire ndungata yake ya mundumurume kana ya mundu wa nja, kana ndegwa yake, kana kindu giake giothe.  Gucumikira ni undu uria ugucagiriria mundu, agatuugiria iguru indo iria ari nacio kana kwenda maundu maundu ma kiwiri makiria ma uria ugwatanirite na Ngai, na uyu ni uhoi mihianano; utumaga kindu kingi kigocwo ithenya ria Ngai na kwa uguo kunyitanira na mathani maria mengi mothe, tondu ucio-ri wihia ni gukararia watho Kristo niaheanire umenyi o na utauku wa watho indi iria ari guku thi (Mat. 5:21-48, Tham 20:13 Ruka 5:17,16:18 na Lk 12:57-59). Mathani mathomithagio ciana ni aciari, nigetha maigage horo ucio mwega wa Ngai ngoro-ini ciao na maroho-ini mao. 

 

Nigwo matuikage kimenyithia na kiririkano mahinda mothe megutura na matikahitirie Jehova Ngai wao, na mumarutage ciana cianyu na mwaragie uhoro wamogucok 11:18-20.

 

3.2.5  Mawatho Mangi Ma Gutongoria Mwanadamu

3.2.5.1 Mawatho Ma Irio

Na gucokereria mathani (Gucok 14:4-21). Mwathani maya maneanitwo nigetha mundu akoragwo na ugima mwega na mwiri, mathani ni matheru na mwiri o naguo, no muhaka ukoruo uri mutheru, wa guikarwo ni Roho mutheru wa Ngai.  O na atuiria a uhoro wa mirire, nimetikanitie na kiugo kia Ngai uhoro-ini wa kuria irio iria njega, cia ugiman mwega wa mwiri.  Mandiko nimaregete urii wa thakame wa nyamu o yothe (Cucok 12:16) o na kana urii wa maguta ma nyamu (Alaw 3:17).  Nyamu yothe iliragite ndikanario ni mundu o na uriku Ezek (44:31). Gukanio kuria matunda mithemba imwe, kuonekaga ibuku-ini ria Alawi (Alaw 19:23-26).  Mawatho maya mena uiguurio wa kirono.

 

3.2.5.2    Thabatu 

(Thoma 20:8-11; Gucok 5:12-15) Tondu ucio munyajiriria muthenya ucio wa thabatu, tondu ni mwamure hari inyui (Tham 31:14-15). Tondu ucio ciana cia Isiriaeli iriikaraga imenyereire muthenya ucio wa thabatu iuririrkanage njiaro-ini ciacio ciothe, utuike wa kirikaniro kiria turikaniire nacio, kiria gitagacoka guthira iri nori (Tham 31:15-16).  Andu othe athure na atheria ni mwathani nio aisiraeli a kiroho, na andu othe a nduriri no mehaka moke hari Isiraeli tondu ucio thabatu ni kirikaniro kia Ngai na andu ake othe a mahinda mothe.  Ituirio ria   guthayi watho no gikuu, na nokuo kuruma Roho mutheru, na acio othe metereirwo ni iriuka ria keru mathirwo ciria (Kug 20:5). 

 

Muthenya wa thabatu ni wa gukenerwa na kumwurwa uri muthenya mutheru wa Ngai na wa gutio, na ti muthenya wa gwikenia, kana kuruta mawira makumwene, o na kana kwaria ndeto ciaku wee mwene, no ni muthenya wa kuhuruko kiamure (Isa 58:13-14).  Mwathani niwahurukire muthenya wa thabatu, hindi iria ari guku thi (Mk 6:2).  Arutwo o nao nimahurukire thabatu na muthenya miamwe na no nginya o na ithui tuhuruke mithenya miamure na thabatu.  Mwathani niakarehe, uhuruko wa mithenya miamure, kiarugamo ka mweri, muthenya wa thabatu, o riria akaanda uthamaki wake guku thi ino.  Mwathani niakaherithia nduriri iria itakathikira uhoro uyu (Isa 66:22-23; Zek 14:16-19).

 

3.2.5.3    Karugamo Ka Mweri

Karugamo ka mweri no kahurukagwo mahinda-ini ma watho ndar 10:10, 28:11-15, 1 mau 23:31, 2 mau 2:4, 8:13, 3:13) Wendia na uguri niwarugamaga indi ino (Amos 8:5) Isiraeli nimahurukaga mithenya ya karugamo ka mweri (Isa 1:13-14, Ezra 3:5 Neh 10:33, Thab 81:3, Hos 2:11) O na kanitha ya thabatu na karugamo ka mweri mahinda mahituku (Akolosai 2:16).  Karugamo ka mweri, mihenya ya thabatu na miamure ri, nikahurukwa hindi ya gwathana wa Kristo guku thi Isa 66:23, Ezek 45:17, 56:1:2-3).

 

3.2.5.4    Mithenya Miamure

Mithenya miamure ya mwaka o mwaka yandukitwe ibuku-ini ria Alawi (Alwa 23:44).  Gucok 16:1-16 mithenya ino miamure imurikaga uhoro wa uhonokio wa mwathani.

 

Mithenya miamure ni.

·         Bathaka ya Jehova na giathi kia Jehova kia migate itari milimbie

·         Bendegothito – muthenya wa mirongo itano

·         Muthenya wa kuhuhwo turumbeta

·         Muthenya wa horohio

·         Gitathi gia Jehova kia ithunu

·         Muthenya uria munene wa muico

Mithenya ino no muhaka andu mamiamurire Ngai, nilindu ni kionereria kia Ngai na andu ake, muthenya mwamure uhurukagwo o ta thabatu.

 

3.2.5.5 Kihikithanio

Gihikanio ni igongona itheru. Gihikanio, kirugamaga handu-ini a Kristo na kanitha thiini wa Ngai (Kug 19:7-9).  Ngerekano ya uhiki ibuku-ini ria Mat 22:2-4) na ni igongona rituraga rithiaga na mbere thiini wa Kristo (Mat 25:10) na uindu wa kiroho.  KUuma thi yathira ri, gutigakorwo na guhikania kwa uguo uhiki wathondekeiruo kana ringi mahikio (Mk 12:25) kuuma indi indi ino andu matigakua ringi tene o tene, niyukoruo tukaana araika (Lk 10:34-36) kuuma indi ya Adamu, Ngai niwathondekire kihakanio ithe na nyina magwatane na muka, nao eri matuike mwiri umwe kiambiriria 2:24.

 

Mutumia na mutumia na undu wa kurikanira.  Mwathani eragagirira maciaro ma ciano ciina ungai, na kwa uguo Ngai niathuire ndigana ya muthuri na mutumia, na uyu ni uremi (Mal 2:16).  Ndigano ya muthuri na mutumia yaheanitwo ni Musa, no Aksristiano, ti angutigana mundu na mutumia tiga o undu wa utharia (Mat 5:31-32).  Mundu uria witikitie na uria  utekititie mayitikania mature no mature (1 Cor. 7:10-16)

 

3.2.6          Kwihokerwo Mbeca Ta Murori Wacio

3.2.6.1    Kwi Ngai

Gutungatira Ngai na mbeca kuandikitwo maundiko-ini ma (Gucok 12:5-19).  Ni wira wa Akristo othe gutungata motungata ma kanitha, undu uyu wonekaga haria athinjiri Ngai na Alawi marutagirwa icunji cia ikumi  (Gucok 12:9-14). Mbeca cia igoti ciarutagwa hindi ya horohio, na ciarutagwa ta uria Nehemia andikite (Neh 10:32) Maundu maya nimakathii na mbere, Kristo arehe uthamaki wake guku thi-ino.  Mai (3:1-6) Jehova munene wa ita ekumwira atiri njokererai na nii ningumucokerera kurega kuriha icunji cia ikumu ni gutunya mundu atunyaga Ngai. (Mal 3:8-10) kuruta gicunji gia ikumi gutumaga wira wa Ngai uthii na mbere, nake Ngai arathime migunda itu. 

 

Wira wa kanitha kwi Ngai, tuthomaga kuuma kwa atumwa 2 Kor 12:13-18) Kristo atumire arutwo eri kwa eri, na mari matungatwo ni etikia aria matungatagira kanitha-ini (Lk 10:1-12) kai mutoi ati, andu aria marutaga wira wa hekaru, na aria marutaga wira wa kigongona, o nao mari na igai ria ria, indo icio cia igongona (1 Cor. 9:13-14).  Ni wira wa kanitha wa gutungatira andu aria marutaga wira wa kuhunjia na kumathomithia mahinda mothe (1 Tim 5:17-18, Gucok 24:14-15). Icunji cia ikumu niirutagirua Ngai, tiga o indi iria ingirutwa na njira ya maheni kana ikirutwa ta hako ya igongona (1 Kor 10:27) icunji irehagwo hari kanitha, nayo kanitha iteithie aria mari na mabata (1 Tim 5:9-10) Icunji irehagwo ciungano-ini cia etikia, nakio gicunji gia icunji gigatuarwo kiungano ini kiria kinene o ta uria thoma ikuuga (Thama 18:26, Neh 10:37-39).  No riri maciaro ma mbere ma irio cia muro waku, uritwaraga nyumba ya Jehova Ngai waku, na ndugaikare muno, utandutiire maciro macio, Thama, 22:29, 23:19) irigithathi o riothe ria ariu aku nirio ukahe rituike riakwa  (Ndari 18:15-18).

 

3.2.6.2    Kwi Acio Angi

Mundu angiikara ateguteithia anduao, o na makiria andu a gwake mucii-ri, ni gukaana okanite urutani uria wa witikio (1 Tim 5:8) Gutiri mwitikia ubataire gucerithiria o na kana kurega na mucara wa mundu uria ungi gucokereria mathani (24:15). Na riri miaka mugwanja yathira, niligathondeka uhoro wa ati mathiri marekaniru, naguo uhoro wa kurekanira mathiri ugathiaga uu.  Mundu o wothe uria uriirwo thiri arekere muisiraeli uria ungi, kiria umuhoreire na ndaketie muisiraeli ucio ungi (Gucok 15:1-3; Neh. 10:31).  No riri, gicunji gia ikumi kia iria ciaku kiria kiamuriiruo Jehova ndukanakaririre gwaku mucii, kana gicunji kiu kia ndibei yaku, kana kia maguta maku, na kana indo iria irutire na kuienderai indo icio-ri uricirehage mbere ya Jehova Ngai waku, o handu haria Jehova Ngai waku agathira, we mwene (Gucokereria Mathani 12:17-19).  Na riri, o miaka itatu itatu yathira-ri, gicunji giaku gia ukumi kia uumithio waku wothe wa mwaka ucio.  Ugakiruaga ukiige kuu ituura-ini riaku nigo itwarirue athiini (Gucok 14:28, 26:12). Gicunji kia 1994-1995,2001,2002,2008-2009,2022-2023,2030-2031.  Mwaka mwamure 2030-2031 niguo mwaka wa mbere wa kuruta gicunji kia itatu kia mwaka ihinda riri tuturite. Undu uyu utaritwe kuuma hindi ya Ezekiel (Ezekl 1) kuuma miaka ya kuohoranwo 27-28 na 77-78. Gicunji kiu kingi gitumiruo kuriha katiba ya kanitha.  Mwaka wa mugwanja niukareka migunda ihuruke, niguo  andu aria athini monage irio, iguo niguo ugatuma mugunda wa mithabibu na wa mitamaiyo ihuruke (Thama 23:10-11) miaka ya thabatu ni 1998-99,2005-06,2012-13, 2019-20,2026-27 na mwaka wa JUbelee ni 2027-28).  Nake mundu uria uheaga, uria uheanaga niakagia na utonga kuria iguru (Mk 10:21) Nake Ngai atume mutuure muingihiiruo ni maundu mothe ma utugi wake, nigetha injui, tondu wa uria mukoragwo hingo ciothe muiganitwo wega ni indo ciothe iria imubataire (1 Kor 9:6-12).

 

3.2.7          Mbara Na Kuthurana

3.2.7.1    Mbaara

Atheru na thinjiri Ngai, a Ngai munene wa ita, ni uru kuri o mundu kuraga uria uingi (Tham 20.13, Mat 5.38-48, Luk 6.27932) angikoruo atheru ni a guku thi no marue nigetha matikaheanwo kwi uthamaki wa thi ino (Jn.18.36).  Tonduri o na akoruo atheru mathiaga na mwiri uyu-ri, matiruaga mbaara cia mwiri (2 Kor.10.13) indo niundu wa Ngai wa gutharuria ihingo iria iri na hinya (2 Kor.10.4) tondu ucio-ri wira wa atheru othe ni kunyitirira thirikari na mahoya na wathiki wa uma nigetha Ngai ateithie na agitire bururi uyu turi.

 

3.2.7.2    Kuthurana

Akristio ni agwathikira watho wa bururi, tiga o riria watho ungiregana na kiugo kia Ngai.  Watho uu ngienda otheru mathuriane, atheru no mathurane na matuike aira uhoro ucio. Uhoro wa kutharana wonekaga ibuku-ini ria cucok 1.9-14 na thiini wa Hos 1.11).

 

Gicunji  Kia  4

 

Urutani Ukonii Muhonokia

 

4.1 Utuuro Wa Kristo

 

Kristo aturite ari roho, na aturite kuuma akiambiriria (Jn 1.1) nake niwe muhuanire wa uria Ngai ahaona, o we utinekaga na niwe wambire kurigithathwo indo ciothe itaanombwa (Col 1:15) na nowe mwambiriria wa umbi wa ngai niwe mandiko ma kirikaniro gikuru mawitaga muarika wa jehova, muraika wa kirirkaniro niwe warutire ciana cia isiraeli kuuuma bururi wa misiri ona iri-ini riria itune, niwe wamatongoretie na itu na waririe musa kirimaini kia Sinai (Acts 7:35-38) niwe ari ngai ona muthiniri ngai uira munene kiambiriria (28:17,21-22,31:11-13 Heb 3:1 niwe wari muraiak wa jehove Ngai na ari Ngai (Gen 31:11-13, Ps 45:6-7) Niwe ngai itrhe na ari mwihokeku ta muru wa ngai ota uria musa ari mwihokeku nyumabini ya Ngai Heb 3:2 ari ndugata. Jesu okire thi atuike muira wa uhoro-uiria-wa-ma jn 18:37 uthamaki wake niugaikuruka  guku thi,nake niwe wathiriro  o mbere,thi ino itanombwo,ati niwe  ugeka ugo  no niakaguuranirio o ithiriro ini ria mahinda maya ni undu wanyu (1Pet 1:20)

 

4.2 Kwambwo Na Kuriuka

Kristo atumirwo guku thi `kuhonokia kirindi (Mat 1:21,9:6; Mk 3:28) ta gaturume karia katuire ge kathinde gwata riria thi yambiririe kuumbwo. (Kug 13:8) o tiga kiindi kia thi gitikie kristo niwe messiah, marikuo na mehia mao (Jn 8:24) kristo akuire niundu wa mehia maitu kuringana na mandiko na agithikwa na akiriuka uthenya wa gatatu kuringa na uria mandiko moigite (1Cor 15:3-4) na thutha wa uguo akiumirira andu makiria ma Magana matano (1Cor 15:5-6) arikira mbere ya muthenya uria witagwo (Sunday) kaana muthenya wa mbere wa  kwambiriria kiumia (Jn 20:1; Mk 16:9-10) maandiko  moiga arikia kuriuka  rucini tene  muthenya  wa kwambirira  kiuma.Tondu ucio ota uria Jona arite ri ona muru wa mundu  agitire matuku matatu  muthenya na utuku,thini wa ngoro ya thi (Mt 12:39:40; Lk 24:6-8).

 

Kristo niambirue (Mat 27:32-50; Mk 15:24-37; Lk 23:33-46; Jn 19:23-30) ota tha ithatu cia muthenya i.e 9 am (Mk 15:25) nginya kenda i.e 3 pm (Mk 15:33) mweri wa Nisan Gutiundu wonanagia ati kristo ambirue mutiri wina mutharamba kana muti urungii, Tondu ucio mutharaba gukuba kanakrega  gukuua ti kionereria kia witikio.

 

Kristo ni wakuire na akiriuka (Mk 16:6) Na riri thini wa kuriuka gwake niwambatire iguru gwa ithe  na nowe  ithe witu ona ngai wake  na ngai witu (Jn 20:11-18) Nake niathire iguru agaikarage  guokoini kwa Ngai nao araika  na aria ene wathani ,onaaria  mari na mahinya matuitwo na gwathagwo niwe.Nake kristo akiheana hinya wa kuohere mahinda ma roho mutheru kuri  arutwo akejn:20-22-230

 

4.3 Guka Gwa Keri Gwa Kristo

Krito okire guku thi ta ari igongona ria mbere ria gukurwo mehia ini. Ni gukorwo ndokire ta ari muthamaki messiah wa mbere undu uria utanaerewa ni ayaundi wa muthenya wake. Ni gukorwo maerehire muthamaki wa kuotanga (Mat 27:11-29,37; Lk 23:2-3,37-38, Jn 19:14-16) Kwa uguo  niwe kiriruo uira ni roho mutheru ta ari muthamaki wa Aisraeli (Jn 1:49, 12:13-15) Na akihingia urathi (Zek 9:9) Jesu  niagacoka guku thi ari na hinya na mbutu yake ya  iguru ya araika (Mt 25:31) Ta aria muthamaki messiah (Kug 17:14) amu guka kwa muru wa undu gugakoro kwa kuonekana na maitho o ta uria ruheni ruumaga  o kuria irathiro na kukonwo o kinya ithuiro (Mat 24:27) Nake niagathanaga na hinya amwe na atheru aria magakorwo mariukite (Kug 20:4) Thiini wa gucoka gwake kristo niakananga mundu mwihi (2 Athes2:8) amwe na mahinya wa th-ino.Nake ucio muregi watho niagoka kuringana na uria shaitani agakorwo amuhotithitie guuka,agiuka ari na uhoti wothe na ciama o na uhoro ucio watumirwo hekaru ya Ngai ni gukoro matiendete uma na niguomahonkio.Niundu  ucio ni mathani akirehe undu uria na hinya wa gutuma mahitanie ,niguo  metikie mathara ni ndu matiaikara witikio-ini o kiambriria.(2Athes 2:10-12)Na hindi iyo ngai niakoraa muregi watho na mihumo ya kanua gake  na amwagie kiene ni undu uria akonanio acokete guku thi (2Ates 2:8)

 

4.4 Guthamaka Mika Ngiri Na Kristo

Kristo niakoya wathani guku thi ino miaka ngiri amwe na atheru aria magakorwomariukite (Kug 20:2-3). Hindi iyo shaitani niagakorwo ohetwo miaka ngiri na ahikio iima ritari muico. O kuria araika  Maguire mahikirio (2Pet 2:4) nao  atheru aria magakorwo matigaire  a uira wa kristo o na kiugo kia Ngai o na aria matainamirire ndamathia ona muhianano wa yo kan magethondekera ruoro mathithi mao na moko mao,acio nimakariuka na mathamake namathani mika ngiri (Kug 20:4) Kuu nikuo kuriuka kwa mbere(kug20:5)Andu aria angi akuu matiigana gucoka muoyo kinya miaka ngiri yathira (kug0:5) kuu nikuo kurika kwa andu othe.

 

Na riiri thini wa matuku macio ngiri jehova niakarehe wathai kirikaniro kia mawatho maria aheri musa kirimaini gia Sinai.Undu uyu niugekika kuma muthenya uria akehanda arugamite kirama-ini kia mitamaiyi (Zek 14.4,6).  Namo matuhuhu maria Jehova akahura nduriri ciothe iria cianahurana ita na Jesrusalemu namo-ri, nimo maya; Ni kiriika makarika miiri yao ithire. Marungii na maguru mao mahingare more, mabathiire o marimaini, mamo, o nacio nimi ciao cionje iriike, ithirire o tunua-ini twao (Zek 14.12). 

 

Na gugikinya atiri, ati mundu o mundu uria ugatigara wa nduriri akambataga mwaka o mwaka athathaiye muthamaki, o we Jehova munene wa ita (Zek. 14.16).  Matuku-ini macio thabatu, na kurugamo ka mweri o na mithenya miamure gugakorwo kubataraine na watho unehanwo kuma Jerusalemu. Nacio nduriri iria itakambataga kuu Jerusalemu kuria giathi gia gwaka ithuni kwa gutikoira mbura ihinda riria riagiririre (Zek 14.16-19).

 

Nayo miaka io ngiri yathira shaitani ni kuohoruo akohoruo oime kioho-ini giake, oimire ahitithie nduriri ciothe Kug 20.7-8.  Nao othe nimakarurungana mbara-ini, na gucoke kugie mwaki uumite iguru umanine (Kug 20.9); o nake shaitani acoke anangwo. Nakuo kuriuke na matuiruo cira o ta uria uringaine na ciiko ciake (Kug.20.13-15).

 

Gicunji  Kia   5

 

Thina Wa Uuru

 

5.1 Uturo Wa Uru Niundu Wa Uremi

 

Shaitani ni aikurukirio kuuma iguru niundu wa mehia ma uremi, niundu wa kwenda gwitua Ngai Ithe, na undu uyu wa uremi ni uraguri ta uria ibuku ria shaitani, ri ni wetuire ota Ngai ithe, na Kristo ndendire gwitua ta Ngai ithe, no ekire wendi wa uria wamurekirie (Jn 4.34).

 

(Phil 2.6) We-ri, o na aikarite ahaanaine na Ngai, ndonire ati kuiganana na Ngai ni undu wa gukumbatirio, no gwicuma ecuumire agikara wa kuhaananio na andu a guku thi, nake agikoruo ahaana ta mundu-ri, akiinyihia we mwene, agigiathika, o nginya akiuragwo o kuragwo kuria kwa mutharaba-ini, na niundu wa uguo, Ngai niamutuugiririe muno, akimutua ritwa o riria rikirite maritwa mothe (Phli 2.6-9). Tondu ucio Ngai niatugiririe Kristo niundu wa kwinyihia tondu ndetikirire gwitua ta ari Ngai Lk 10.18. Nake Kristo akiuga atiriri, ninyonete shaitani akigua ta ruheni ruumite iguru. Shaitani agikiharuru kia gicunji kia ithatu kia njata kuuma iguru (Kug 12.4) shaitani na araika ake makiharurukio thi (Kug 12.9) Nake muraika wa gatatu, akigambia gatembe, nakuo iguru gugikiuma njata nene muno, yakanaga ta kimuri, na njata ino igithukia thi gicunji gia ithatu.  Mbutu ino yaharurukirwe niundu wa uremi. Nao andu athi, o na nyamu ino makiruma Ngai na giikaro giake (Kug 13.6).

 

 Nowe Ngai uturaga iguru na araika ake atheru, o na atheru ake guku thi.

 

5.2 Urutani Wa Guthurwa Kwa Etikia

 

Ni Ngai kuhitukira Kristo, na undu wa Roho mutheru, uhinguraga meciria ma atheru, kwambiriria o indi ya atumwo, nigetha andu mataukirwe ni mandiko (1K 24.45).

 

Kristo ni ahunjagia uhoro na ngerakano nigetha aria matari athure matikamenya uhoro ta ucio tondu mamenya no magaruruke na mahonoke mat 13.10-17.  Ngai ni wa than a wendi wake, ni mundu o wothe ndakore.  Ningi nituui ati hari anu aria menda Ngai, nio aria metitwo niwe kuringana na uria aathugundire eke-ri, maundu mothe nimateithanagia hamwe mamarehagire kirathimo.  Ni gukoruo andu aria emenyeire o tene nio orereire o tene matuike a kuhananwo na uria muruwe atarii, nigetha ucio utuikite irigithathi ria andu aingi a ithe umwe, nao acio orereire uguo o tene nio atuire athingu, nao acio atuire athingu, nio ningi ekirire riri  (Rom 8.28-31).

 

5.3  Undu Ukonii Aria Akuu

Gwata aria othe maikurukaga ukiri-ini (THab 115.17) na kuria kwi nduma (Thab 115.17) na kuria kwi nduma (Thab 143.3).  Na gutiri muoyo uturaga tene na tene, undu uria wonekagari, othe mathiraga o undu umwe, na kuthii kwa aria akuu (Koh 2.24). Aria makuite gutiri andu moi, na matiri kindu o na ki magacoka kuona gia utungati wao, ni gukoruo kirikano kiao ni kiriganiru biu (Koh 9.5). Andu amwe aria makuire tene matikariuka (Is 26.14) roria companion Bible na interlinears). Aria makuite me thiini wa mwathani ni gukoma makomete (Mat 9.24, Jn 11.11, Kor 11.30, 15.6,18,51), (1 The 4.13-15, 2 Pet 3.4).

 

5.4  Kuriuka Kwa Aria Akuu

Andu aria akuu-ri, nio ungiika maundu me kugegania ni undu wao ngoma ri, nicio ingigiukira igucokerie ngatho. Thab 88.10, Wendo wake wanagirua o kuu mbirira-ini (Thab 88:11).  Ayub akiga ati munguuri ari o kuo, e muoyo (Ayub 19.25) na ati marigiririo-ini niwe ukarugama tiri-ini uyu.  Ayubu ni oi ati, mwiri wake wokoruo nduri ho-ri, hindi io ninyona Ngai na niwe ugakoruo mwene wakwa (Ayub 19.25-27).  Kristo ariukirie aria makuite, nigetha andu mamenye ari muriu wa Ngai (Mat 11.4-5) Kristo niwananirie hinya wake, riria ariukirie Lazaru Jn 11.11.  Hinya wa kuiukania wa Kristo, o na athamaki nimaui (Mat 14.2).

 

Atiririr, ningumwira undu utuire hitho-ini, atiririr, tutigakoma ithuothe, no ni kugarurue tukagaruruo ithothe uria tuhaana (1 Kor 15.51).  Tondu ucio, andu a mwathani, marikuaga na magakoma, o nginya irira mwathani agoka, hamwe na atheru a mwathani aria magakoruo me muoyo, nao magarurue miiri uria mahaana, tuheo ya kiroho (1 cor 15.44). Aria makomete me thiini wa Mwathani, matikaita, o na hanini aria makuite me thiini wa Mwathani (Thes 4.13-15).  Mwathani we mwene niagaikuruka oime iguru agiitanaga na kayu, o na mugambo wa muraika uria munene, naguo coro wa ngai ukihuhagwo, nao andu aria makuite me thiini wa Kristo nio makaamba kuriuka, na thutha wa uguo, ithui aria tugakoruo turi muoyo, o ithui tutigaire-ri, nitukoyanirio hamwe nao tutwaruo na Mwathani o kuu riera-ini tugagituurania uguo na Mwathani o nginya tene (1 Thes 4.16-17).  KUuma kuriuka, atheru nimakambiriria gwatha nduriri na ruthanju rwa kigera (Kug 2.26-27).  Kuuma andu mariuka, gatigakoruo na kuhikania (Mat 22.30). Tukariukio andu a kiroho, Kristo niakuire ni undu witu, ni getha tugakuuania nake, (1 Thes 5.10) Tondu ucio, atheru nio makariuka iriuko ria mbere kwaguo andu aria aganu, matikariuka iriuko ria mbere.

 

5.5 Kuherithio Area Aganu

 
Mundu niakoragwo na njira ciake

 

Cia uthingu, no Ngai endaga andu othe merire, nigetha matikore (2 Pet 3-9). Aria othe me mwiri no mathiranire o hamwe, andu maacoka gutuika o rukungu (Ayub 34.15). andu aria othe matariuka iriuko ria mbere, na nirio iriukio riria riega (Ahib 11.25), Makariukio iriukio ria keri kuuma Kristo arikia gwathana, ihinda riri ni ihinda ria ituiro, rigaikara makiria ma miaka igana rimwe (Isa 65.20). Gutuirio gwa andu (Jn 5.29). Magakoruo makirungwo andu othe maharitue gutanya muoyo-ini.

 

Andu makarungwo niundu wa ciiko ciao, nao aria mataigu ire uhoro wa Ngai, matigatuiro o na hanini. Aria oru nimakaherithio na hinya muno, marega kugaruruka maikio mwaki-ini tene na tene Mat 5.22,29,30,10,28,18,9,23,15,33,Mk 9.43,45,47, Lk 12.5,Jas 3.6) Kwi ciugo ithatuiria itahuritwe icua ino ni SGD kwa ngom, o iria ikuhirire SHD 7585 kuga mbirira-ini, haria miiri ya aria makuite likurukagio. Kiugo kiu kingi ni SGD 1067, kuuga, mukuru wa hinnomi, haria giko na nyamu nguu ciaikaguo kuu Jerusalem.  Kwoguo Kristo akiheana uhoro na thimo, akiuga mwiri na muoyo wa aria akuu haria ugaikio. (Mat 10.28) cia gatatu ni SGD 5020 kuuga, irima ritari gituri, haria aaika mahingiruo mehia.

 

Ituiro ria kuherithio tene na tene Mat 25.46 ni ngariuku ya muoyo wa tene na tene.  Kwa uguo kuherithio tene na tene nit a kuuga gikuu, na gikuu ni githengio (2 Kor 2.6, Heb 10.29). Tondu ucio gutiri iherithio ria tene na tene, atheru magetwo thiini wa kuriuka kuria kwa mbere, nigetha mathomithie na araika oru matuiruo niundu uria ma maneka, na nigetha andu a thi methime na maundu maria maneka.  Andu aria aingi matri atheru makariukio nigetha marungwo mahitia maria maneka indi ya kuriuka gwa keri (Kug 20.12-13).

 

Gutiri na iherithio ringi, tiga o kuriuka kwa andu othe, aria makerira nimagatonya muoyoni hamwe na atheru, aria mayakararia makue na miiri ya ihia na mwaki.

 

Akuo gikuu na kwa ngoma ithire (Kug 20.4) Aria oru Messia agiuka nimakpragwo na meterere o nginya kuriuka kuria gwa keri wari wa kuherithia andu a Juda, mari ciana cia uthamaki aria maikirue na nja nduma-ini maigirwe uguo ota buriri o nginya kuriuka kwa keri, ihenya ria kuheo mwiri wa ungai na kuriuka iriuka ria mbere (2 Pet 1.4) Juda matiathuriirue iriuko ria mbere, niundu aria metitwo ni angi, no aria mathuritwo ni anyinyi (Mat 22.13-14).

 

Andu aria mayathukia aria athure, na aria matari kiio (Math 25.30) magakorwo ni iriukio ria keri, aingi nimayaikua nja (1 Kor 13.26-28). O na kuriuka kwa mbere andu magatonyaga a mbere na athutha (Lk 13.30).

 

Gicunji Kia 6

 

Kanitha

 

6.1 Nu Kana Kanitha Ni Ndui?

 

Kristo niogire niagaka kanitha igutu ria ihiga ria ndumbai o na ihingo cia kwa ngoma itikautoria (Mat 16.18).  Nake Ngai niwe ndumba ya ihiga riria riakite kanitha. Naguo kanitha ukoragwo uri kiungano kia andu kiumbe.  Na riri ti mwako kana gikundi. Naguo kanitha wa Ngai ni riitwa kiumbe riria kanitha witagwo (1 Cor 1.2; 2 Cor. 1.1) o na 1 Cor 11.22 o ta uria tuonagio thiini wa kanitha wa akorintho) Na icio ciothe amwe imenye ari kanitha wa Ngai (Atum 20.28). Gal 1.13, 1 Tim 3.5 o na makanitha ma Ngai (1 Kor 11.16; 1 Thes 2.14; 2 Thes 1.4).  1 Akoritho 14.33 kuonekaga ari makanitha  no o manitha makoragwo me maingi na wa kanitha iri na uhoti wa kurugamiriria maundu-ini mayo kiumbe.  Hakiri iguo ri andu aria aamure metitwo ni ngai na makanehanwo kuri Kristo (Jn 17.11-12, ahib 2.13, 9.15).  Nake Mwathani niongagirira kuri mugana wa kanitha o ro muthenya kuringana na andu aria marahonokio (Atum 2.47). Namo makanitha mamenyekanaga na kuringana na kuria wakitwo (Rom 16.1,1Kor 1.2, 1 Thes 1.1, 2 Thom 1.1, 1 Pet 5.13) o namo mahinda macio makanitha makoragwo manini kana micii-ini kwa andu (Rom 16.5-23, 1 Kor 16.19, Kol 4.15, Flm 1.2).  Nake Kristo agituo munene wa maundu mothe thiini wa kanitha (Ef. 1.22).  Ngai niaguuragia ugi wake kuri anene aria mari o kuria iguru, o na aria mari na hinya kuo na njira ya kanitha (Ef. 3.10) kwa uguo Kristo niwe mutwe kana munene wa kanitha na niguo mwiri wake na niyo kionereria gia Kristo.

 

Kristo niweheanire kuri kanitha, o ta munene wa nyumba yothe abataraine kuruta wira handu aria arutagira wira (Ef. 5.23-26). Naguo kanitha niwagiririire kwirehe kuri Ngai uteri na kameni, kana handu hagutharu, kana undu o na umwe ucio, na atuike mutheru na ukaaga kauugu (Ef 5.27).  Kristo ta ari munene wa kanitha, niwe wari irigithathi ria kuuma kuri aria akuu na niguo atuike maundu-ini mothe atuike niwe wa mbere kwa uguo kanitha ta uri mwiri wa Kristo, uhikitio ni Kristo ta ari gikundi kia aria mariukite iriukiro-ini ria mbere riria muhikania okite (Mar 25.1-10, Kol 1.18-24). Naguo kanitha na mariitwa mao nimandike iguru (Ahib 12.23).  Nayo nyumba ya Ngai ni kanitha wa Ngai uria utuuraga muoyo, Naguo gitugi kiria gia gutirira uhoro-uria-wa-ma, o na gitina kiaguo kiria kirumu (1 Tim 3.15).

 

6.2 Gikundi Gia Kanitha

 

Naguo kanitha kiumbe niwagiriruo ni kumenyagirira andu ao na mamateithogie maundu-ini maria mamathinagia (1 Tim 5.16).  Na ni thiini wa maundu-ini mao ene.

 

Kanitha utongoragio ni atungati na arori aria makoragwo mathuritwo ni atheru (Atum 1.22,26, 6.3, 5-6, 15.22, 1 Kor 16.3, 2 Kor 8.19,23), na aria mahoyaga na magaitiriria endwa aria arwaru maguta thiini wa riitwa ria Mwathani (Jos 5.14). Nake Roho mutheru amutuaga arori a ruuru na niruo kanitha wa Ngai (Atum 20.28).  Nacio kanitha ikoragwo iri na wira munene (3 Jn 1.9-10). Naguo utongoria wa wira wa kanitha ubatairwo ni kurutwo ni atungati na arori (Rom 16.1), aria mangiokeruo maundu-ini ma kanitha (Filip 1.1, 1 Tim 3.8-13).  Gukoragwo na wira muingi wa gutongorio ni andu ta anabii amwe na arutani (Atum 13.1), o na thutha kugie uringi wa ciama, iheo cia kuhonania kwa mirimu na maundu ma giteithania, na ma utabariri, o na uhoro wa guthioma thiomi (1 Kor 12.28). Kanitha naguo uthomithagia na ruthiomi ruria ruraiguika ni mundu o wothe, kana thiomi iria ciraniiruo o wothe, kana thiomi iria ciiraniiruo na ciakuiguika, kana thiomi igitauruo na ciakuiguika, kana thiomi igitauruo ni aria me kanithaini (1 Kor 14.4-5).

 

Nariri kanitha ciothe ikoragwo ibatairuo ni guteithagia wira wa atumwo kana ahunjia aria matumagwo kuruta wira kundu kuria kugeni makanitha-ini (atum 14.23, 27, 15.3,4,22,18.22,20,17 1 Kor 4.17).

 

Nake Kristo niaheanire ndumiriri ya mwanya kuri makanitha o ene o na araika iguru ria o kanitha ta muhiano wa guthuruo (Kug 2.1,8,12,18 3.1,7,14).

 

Naguo uhoro wa gutuanira cira na gwikira kiio o ro muthenya wira-ini ubatairuo ni gwikuo ni andu a kanitha, ngupo mahotithagio gutua macira ma andu aria anfi (1 Kor 6.4).

 

6.3 Mwirigiriro Na Mworoto Wa Kanitha

 

Tondu ucio woroto wa kanitha wa mbere ni guthii na mbere na kwanirira uhoro mwega wa uthamaki wa Ngai, o ta uria matumiruo ni jesu Kristo (Mat 4.17,10,7,11.1 Mk 1.38-39, Mk 3.16.15 Lk 4.43, 9.60).

 

Kanitha yagiriiruo ni kuhunjia uhoro uria mwega kuri andu aria athini uhoro uria mwega, na huohania aria athuthiku ngoro, na kuhunja nagiria ati andu aria mohetwo ni mohoruo, o na aria mohetwo korokoro-ini meruo ati nimahinguriiruo (Isa 6:1), o na aria atumumu nimagucoka kuona (lk 4.18). O na kuhonagia andu mirimu (Lk 9.2). O na nginya kuhunjanagira uhoro wa mwaka wa mwathani, o uria witikiritwo (Lk 4:19) na kuruta uira ati Kristo niwe watuiruo ni Ngai mutui-cira wa andu aria mari muoyo na wa aria makuite (Atum 10.42).

 

Kumenyanagirira gwa kanitha o ene niguo mworoto wa keri kuri arori (Atum 20.28) kuri o mundu uria ugakorwo agithamithia kanitha-ini yothe (1 Kor. 4.17). Nacio iheo iria iri 1 Akorintho 12.28 itumagiruo to gutethereria gukuria kanitha. Iho ici cia roho aikagirirwo kiya niguo ikurie kanitha (1 Kor 14.12). Tondu ucio mundu uria uhotaga gutungoria mucii wake wega ni kionereria kiega gia gutongoria o na kumenyerera kanitha wa Ngai (1 Tim 3.5).

 

6.4  Gutherio

Nao aria a kanitha metitwo ni roho mutheru (Aroma 15.16) matuaguo atheru na magatherio (1 Kor 1.2) ni Ngai ithe na magagituika a Jesu Kristo (Jud 1).

 

Andu aria athingu matheragio ni Ngai kuhitukira thakame ya kirikaniro (ahib 10.29) na mwiri wa Kristo Jesu (Ahib 10.9-10) Kwa uo atheru mahonokagio kuhitukira kubatithio (1 Kor 6.11) Tondu ucio Roho mutheru akoragwo roho wa Ngai witu, na huhitukira riitwa ria Jesu Kristo andu aria athure matheragio kuhitukira kubatithio (1 Kor 6.11).

 

Tondu ucio roho mutheru akoragwo roho wa Ngai witu, na kuhitukira riitwa ria Jesu kristo andu aria athure matheragio na magathambio ni igongona riake kuhitukira witikio wa Ngai (Atum 26.18).

 

Nao andu aria athure maheagwo kwohanira kuhitukira wega wa Ngai, na magatuura kuhitukira witikio makitheranagia mundu na uria ungi makanitha-ini o na micii-ini (1Kor 7.14). kwa uguo andu aria mahikanitie o na ciana nimatheragio ni undu aria athure. Andu aria aamure matheragio thiini wa mwiri wa Kristo mari o mwiri umwe thiini wa mwari wa Kristo mari o mwiri umwe thiini wa Kristo (Rom.12.5, 1 Kor. 12.20-27) kwa uguo gutherio ti undu wa uingi wa andu ni wa mundu o mundu.

 

Gicunji  Kia  7
Uthamaki Wa Ngai

7.1    Kwamiririo Gwa Uthamaki

Kuhandwo gwa uthamaki wa Ngai nikweranirwo ta kuruta utongoria wa thi ino niundu wa guka kwa muhonokia muthiaini wa mahinda (Dan 2.44).  Uthamaki wa Ngai niwahunjirio ni Kristo uria woigire ati ni maita meri, mbere, uthamaki wa kiroho na keri uria wa kwomwo na niguo wa maika ngiri imwe na muhonokia.

 

7.1.1   Uthamaki Wa Kiroho

Nginya muthenya wa Pentecostal 30CE ni culabi anyinyi na atongoria aisraeli maheirwo na maheirw na gitumi. Gutiri nduriri nginya aria matoi Ngai maturwo a kanitha kuma 30CF, mai na roho mutheru. Andu othe merirwo nginya gucoka kana hindi ya kuriukua ria keri thiini wa kuguuririo 20:4ff.

 

Roho mutheru ni aheanirwo, kuuma hindi ya gikuo gia Kristo, ta kahinda ga mbere ga uthamaki kua bendecostal 20 CE (Atum 2.1-4) uria monire ugiuka na hinya (Mar 9.1) wai unyiteo na uhoreri na anama ya ugi ta kana (Mar 10.15) niwa mwaka mundu aciarwo ringi, thiini wa main a roho matingiona uthamaki wa Ngai (Joh 3.3-5).

 

Uhoro wa guthithuo wa uthamaki wa Ngai ni wagire mwana gwi aria athure na gutaukira kuria kuheanitwo ni roho mutheru, niundu bibilia iheanituo na ngerekano (Luk 8.10). Uthamaki wa Ngai ti kuria kana kunyua, no ni uthingu na thayo thiini wa Roho Mutheru (Rom 14.17) I thiiini wa ciugo no ni hinya (1 Kor 4.20).

 

Kwirira niyo njira ya gwitikirwo thiini wa uthamaki. Mwihia o-wothe uherete nietikirikaga mbere ya utheru wake (Mat 21.31-32). Gwitho gwa aria athure ni gua gutambio gwa uhoro ta mbegu (Mat 13.3-9).  Ni utambitio na ikamukirwo na thiini wa Roho (Mat 13.44-46). Niundu aingi ni matitwo na anyinyi nio athure (Mat 20.16, 22.14). Ritana riu ni ritetaga andu, nginya aria athure, aria athure thiini wa mahinda ma tuthia, indi ya guuka gwa muhonokia kana aria makuite kahinda ga kuriukia (Mat 13.28-30, 47-50). Aria athure ai metitwo na makahonokio na gutugirua (Rom 8.29).

 

Riria uthamaki waheanwo kuhitukira Roho mutheru, nit a kahinda kanini karia gacokaga gutuika muti munene (Mat 13.31-32) kuhotithia Ngai gutuika mothe (1 Kor 15.28 ror Marshall’s Interlinear Ef. 4.6).

 

Uhoro wa kuhatirirua kumatha uthamaki wa Ngai na uthingu na icio ingi ni ciothe ni ukaheo (Mat 6.33). Hinya wa gukuma maroho mathuku ni ruri rwa uthamaki thiini wa mundu (Mat 12.28). Murango na bata wa Ngai ni kuhatiriria andu thiini wa uthamaki thiini wa Roho mutheru. Ungirega gutumirwo wega utwaraguo na ukaheo acio angi na kuonania matunda maguo (Mat 21.31,43).

 

Aria matuitwo a kugaya uthamaki nimatanyitwo thiini wa 1 Kor 6.7-10, Gal 5.21 na Ef 5.5.

 

7.1.2 Guthamaka Miaka Ngiri Na Kristo

Miaka ngiri imwe hamwe na Kristo ni utariritio thiini wa Kug. 20.2-7. Miaka ngiri imwe nio itagwo millennium kana chiliad.

 

7.1.2.1  Gucoka Gwa Muhonokia

Gukinyanira gwa Bibilia kuhitukira guka gwa muhonokia nigutariritio thiini wa Zek 14.4. Kristo augire na ngerekano ati ai athii na oke ringi (Luk 19.12).

 

Muhonokia ni agoka thiini wa kirima gia Olives. Hamwe na aria athure nimagathodeka uthamaki. Niagoka hekaru (Atum 15.16). Niagathondeka muvango wa Bibilia hamwe na thabatu, karungamo ga mweri na muthenya miamure. Nduriri ciothe niikavataruo ni gutuma atongoria ao Jerusalemu thiini wa giathi gia gwatha ithinu kana matikone mbura thiini wa kimera kiu (Zek 14.16-19).

 

Guka gugakorwo gwi kwa hinya na aroma na magegania, na hinya na riri (Mat 24.27,30, Kug 1.7). Guka gwake no ta kawaida kurumiririuo ni arama cia iguru (Kug 6.12). Hinya ni ukainainia Riua nirikagia duma na mweri utigakorwo na utheri (Mat 24.29, Atum 2.20).  Ni agaikara guokoini gwa uria kwa hinya na niagoka rieraini matuini.  Ngai ni ahete Kristo hinya (Mat 26.64, Mk 14.62, Luk 21.27, Atum 1.11).

 

Kristo niagoka na mugambo wa muraika mikaeli na kigambia coro (1 Thes 4.16-17, Kug 11.15).

 

Riria muru wa mundu agoka na riri, nigetha atugirue ni atheru (2 Thes 1.10) na araika, ni akagayukania andi na amatungatire (Mat 25.31-46).

 

Aria athure, aria a uthamaki wa Ngai, Mahetwo Roho mutheru kuhitukira kwirira kwa andu ubathiothioni, na kuuiga mathani, na nimakariukio Kristo acoka. Guku nikio kuriuka kuria gwa aria angi akuo matigatura nginya riria miaka ngiri igathira.  Guku nikuo kuriuka gwa keri (Kug 20.411). Aria athure mena kirigiriro na gitumi gia muhonokia guka ringi (1 Thes 2.19, Kug 22.20). Aria athure nimagatuika atheru tayari thiini wa guka gwa Kristo na munyitani ugeni (1The 3:13,5:23) kwenda kwa ma nigubataranitio nigetha mundu  ahonoke (2Thes2:10) aria mehiagia nimakaherithio kristo acoka na mihuhu ya kanua gake (2thes2:8) kanitha niurahatirirua wikare wiiguite na utekumama niundu utiui ithaa riria agacoka. (Mk 13:35-37; Kug 3:3,11) Kristo agoka gutua cira na kihoto na mbara kwi aria othe maregaga kwiga watho wa Ngai (Thaburi 96:13) (Kug 19:11).  Kristo niagacoka na atungatire and hamwe na maundu mao (Kug 22:12).

 

7.1.2.2 Kiungano Gia Aisraeli

Riria muhonokia agacoka aria athure na aria magakorwo me muoyo, Aisraeli amwe nimagatuika ahunjia na nimagathhi Jerusalem kuma  miena yothe ya thi (Isa 11:12, 66:19-2).

 

Mbere ya muthenya wa mwathani, nigugakorwo na etikia eru, aria Managua (Kuma apososia) kuma umari na watho kwi aria athure. Mundu utai wathoini (Anomies) aria magwire kuma wathoini wa Ngai riria athomithagi aria athure wahinga (2 Thes 2:3-8). Niagaikara thiini wa hekaru ya Ngai na ni Ngai niakoragwo ni muhonokia oka.

 

Ngai niakanina aria othe makaria na Jerusalem.Andu maninwo ni makamaka na kugaruruka aria ao (Zek 14:12-13) Uguo gugekika gutekumenyeka (I Thes 5:2).

 

Andu nimekehitha ngurungaini na irimaini niundu kristo nioka,na matakara na gutiri ukomiriria (Kug 8:7-9:21) Kug 16:1-20). Muthenya wa muthia wa Ngai, uria ukathi na mbere kuhitukira miaka ngiri ya uthamaki niukonania muthia wa thi o-ta uria tui. Thi ni ikaninwo na mwaki (2 Pet 3:7-10,12). Na kwaveria maundu mothe ma andu.

 

Na maundu maingi ma muthenya wa mwathani ni ugekirwa hinya nigetha gutua cira wa thii na kuringa thi (Jud 14:16). Aria athure aria mehia mao macoketue thiini wa muvango wa thi nimakahonokio thiini wa muthenya wa mwathani, Makirungagwo thiini wa kuriukua gwa keri (1Kor 5:5).   Kwaguo kwi na kuriuuk kwa kwiri.

 

7.1.3 Uthamaki Wa Ngai Tene Na Tene

 

7.1.3.1 Guka Kwa Ngai

 

Riria kristo akoya uthamaki na rir niakautwara na auneane kwi Ngai (1Kor 15:24,28). Nake Ngai niagoka ringi thin a arehe maonene ma iguru guku thi .Na thi yothe ni ikaiyurwo na riri wake (Isa 6:3). Na Ngai na ngondu nio utheri wa uhamaki (Kug 21:23).

 

7.1.3.2 Thi Njeru Na Iguru Rieru

 

Isaya 65:17 Yugaga nigugakro na iguru rieru na thi njeru. Maciaro ma Israeli magatura mbere ya ngai thiini wa muvango uyu (Isa 66:22).  Nginya muthia wa millennium and othe magathira. Ngai niagaikara zioni na nigugetho mucii mwihokeku (Zek 8:3). Mucii mweru wa Jerusalem niakoima iguuru (Kug 3:12).  Jerusalem ino ni mucii mutheru uria waukire hindi ya umbi wa iiiguru rieru na thi njeru  (Kug 21:1-4,7:10) Na Ngai agakoragwo na andu othe maundu maria ma mbere nimagathira (Isa 65:17) Nituetereire iguru rieru na thi njeru kuria uuthingu ugatura kuringana na kirikaniro (2 Pet 3:13) Aingi a aria athure aria magatoria ni magatumo ikingi thiini wa hekaru ya Ngai (Kug 3.12).

 

7.1.3.2  Mwisho Wa Mwanadamu

Aria athure nimakaheo kanya thiini wa thi thiini wa millenniamu (Luk 19.17,19) mahanaire na araika (Mat 23.30) makagaya thin a makionaya Ngai, mai ciana cia Ngai (Mat 5.3-11) Kanya gaka kaheanitho kuri nduriri ciothe (Mat 8.11). Uyu ni hinya wa Ngai ithe (Luk 12.32). Niundu othe aria magatongorie ni Roho wa Ngai na ciana cia Ngai (Rom 8.14).

 

Uthamaki wa Millenium wa muhonokia ni githomo gia kubaririria mundu kanya ga gutungata wa muthia, na gukinyaniriria muvango wa Ngai uria wavangiruo mbere ya kimbuo gwa thi ino.

 

Muthia wa mwanadamu ni kuhaririria handu thiini wa muvango wa uria mutunyiti ugeni na kugoya unene wa thi (Thaburi 8.1-9, Dan 2:44-45) na thi Njeru (Dan 7.27, 12.3).

 

Roho na uhunjia wa utatu mutheru wa Ngai

 

Roho na aria metikitie utatu mutheru wa ngai

 

Andu aria mahunjagia utatu wa Ngai ni mega-anagia kuogo kia Ngai, kuuma undu-ini uria wa uhonokio na njira ya guciarwo gwa Kristo ta aria Ngai ni mundu lacuona (Ngai hamwe na ithui, na utatu, na muturire wa mukristiano, harper, san Frcnciso, 1991) na makiratana uratani wa utatu wa Ngai na gutigana kwa uretani wa kiogo kia Ngai, kuuma uhoro-ini wa uhonokio, o ta uria ugwuritio na undu wa guciarwa gwa Kristo, ni mundu ari we Ngai. Nao andu a cappadocio mahunjirie, urutani warehire utiganu munene, ukonii urutani wa kiugo kia Ngai, na urutani uria marutanaga wari iguru ria guciarwa gwa Kristo ta ari Ngai.  Urutani uyu niguo warehire urutani muhitanu wa nionysius na mwisho ukirehe urutani wa aregory wa Palamas.

 

Kuria latin ya ithuiro, mahinda, o macio marumiriire ihinda ria nicaea, arutani a kiugo ta Hilary wa poito na Marcellus wa anycra, makihunjia utatu wa Ngai hamwe na uhonokio wa Kristo. Nake Augustino akihunjia, kuhunjia gwake gutiatugiririe Ngai ithe, no gwatugiririe ungai uria uri thiini wa Ngai ithe, Ngai mwana na Ngai Roho mutheru.  Ithenya ria Augustino gutuiria ungai thiini wa guciarwo kwa Ngai muriu na njira ya umundu ni undu wa ungai wa Roho mutheru, Atuiririe utathwa Ngai kuuma umundu-ini tondu mundu ena mwiri ucio Agustino ahunjirie ungai na kuroria thiini, na akiregana na uria tui Ngai kuhitukira Kristo thiini wa Roho (Lacugna P. 44).  Uratani wa Latin Medieval ukirumirira wa augustino, na urutani uyu, ukihanjia, Ngai ithe, Ngai Mwana na Roho mutheru ni kindu kimwe na maiganene, uyu ni urutani wa keri warumiri-ire kuuma uria ungi, waigaga.  Ngai ithe, Ngai muriu na Ngai roho muther, othe mathraya tene na tene na mari kindu kimwe. Urutani uria wa ma wa uiyuru wa Ungai, ni uria ugaga, Ngai ithe arutaga wira wa njira ya Roho mutheru umiti gwi Jesu Kristo.  Undu uyu utumaga Kristo arute wira na atongorie mundu kuringana na wendi wa Ngai, uria uturaga thiini wa aria amure na athure, Kristo tiwe kiumo kia Roho mutheru, no niwe urutaga wira kuhitukira oho mutheru kuuma kwi ithe.  Arutagira Ngai wira kuringana na wendi wa ngai, no tiwe Ngai o ta uria Lacugna angute, “Arutani mahunjagia utatu mutheru monekaga mangererete Ngai, ithenya ria gwiciria uhoro wa Ngai umwe. Urutani uyu uhitithagia Ngai, tondu ucio, matihoyaga

 

Ngai ithe wiki kuhitukira muriu, o ta uria mandiko matwathite twikage (Mat 6.6,9, Lk 11.12) na tugocage ithe wiki (Jn 4.23), na mahoya thiini wa Ngai Ithe, Mwana na Roho, na makiria athomi a kiugo makiutwa urutani.  Undu uyu niguo utumaga arutani a utatu, marega guthoma maandiko mothe wega, na kwa uguo magataura kiugo kia ngai uru, na uhoro wao akahoaana ta irira cia andu.  Lacugna akiandika akiuga, Cappadocians na Augustino nimathiire gukira githimi kia mandiko, uhoro-ini WA Ngai ithe, gukoruo me kindu kimwe na muriu na Roho mutheru.  Urutani uyu wa Roho mutheru gukorwo me kindu kimwe thiini wa utatu mutheru; niurehage kuonania ati atheru matingunyitanira na Ngai thiini wa ungai wake, o ta uria Kristo anyitaniire na Ngai thiini wa Ungai wake. No uma wa uhoro ni ati, atheru nimanyitanagira na Ngai, ungairi wake (2 Pet 1.4) Ef. 1.22 na ningi akiiga maundu mothe ruungu rwa maguru make, maathagwo niwe, agikimutha munene wa gwathaga maundu mothe hari kanitha. Nake niariukirie Kristo, oime kuri aria akuu, akimuikaria guoko-ini gwake kwa urio kuria iguru, atugiritio muno iguru ria wathani o wothe, na uthamaki, na uhoti, na unene, na iguru ria maritwa mothe maria magwetagwo, to mahinda maria magoka, na ningi akiiya maundu make maathagwo niwe, agikimutua munene wa gwathaya maundu mothe hari kanitha, naguo niguo mwiri wake, o uyiyuru wake, we uiyurite maundu mothe o na kundu guothe. Tondu ucio Kristo niahetwo uhoti na hinya iguru ria maritwa mothe, o ta uria ritwa riake rikoragwa na hinya na uhoti.

 

Ahetwo hinya iguru ria indo ciothe, nigetha kanitha ukinyire igai riake kuhitukira Kristo, naguo uyuru wothe wa ungai niutuire thiini wake ari na mwiri (Kol. 2.9). Riu Thayer angaga atiri, gukorwo uri Ngai ni ngurani na Ungai o ta uria wega uri ngurani na utugi (Thayer’s P. 288).  Uma na utauku wa undu uyu ni atiriri, uiyuru wa wega wa Ngai uturite he ksristo ari na mwiri, ni uiyuru wa wega wake tuheagwo, tukahota kwigumba miturire gutiri muyahundi kana muyunani no Kristo wiki na niwe uyuire guothe. Niaturagia andu kuhitukira hinya wa Roho mutheru niguo mwisho atuike Mgai niwe maundu mothe biu juri andu othe biu (1Kor 15.28).  Indi ino ni riria indo ciothe gakoruo irikitie gutuika cia gwathagwo niwe, hindi io muriu o nake we mwene ayatuika wa gwathagwo ni ucio watuire indo ciothe cia gwathagwo niwe, niguo

 

Ngai atuike niwe maundu mothe biu kuri andu othe biu (Marshall’s Interlinear na (Kol 3.11) Arutani a utatu matauraga kiugo giki gikoiga atiriri undu wothe kwi mundu wothe, andu aya mageragia kurega wega uria umaga kwi Ngai o ta uria ekire gwi Kristo niwe utuyuiragia na uiyuru wothe wa Ngai (Ef. 3.19). Uiyuru wa Kristo niguo muhianire wa Ngai Ithe (Ef 4.13).

 

Kwa uguo, o na ithui tutwikaga muhianire wa Ngai ithe, o ta uria Kristo akoragwo, na tondu ucio, tugatuika ciana cia Ngai na agai hamwe na Kristo uthamakini wa Ngai (Aroma 8.17), Jas 2.5) Agai a kugaya mundu maria meraniiruo (Gal 3.29) ma uhonokio (Heb 1.14) na agai hamwe a wega wa Ngai (1 Pet 3.7). Nake muriu niwe utuikaga, ithe-wa-andu-tne-na-tene (Isa 9.6). Ari we mutwe wa ithe wa mbutu ya gukuthi, akoyaniria hamwe na maithe ma kuria iguru, o aria ni aingi (Ef. 3.14) Undu ucio niguo utumaga nduririe ithe witu ndu, o we uria uhoto wothe wa gwitwo baba witanitio nake kuria iguru o na guku thi.  Kiugo gwitwo baba ari wa mucii, o na kana ari wa nyumba ya Ngai baba nit a kuheo hinya na uhoti na wira, uri ta mutongoria wa andu kana micii o na kana mbutu ya muingi.

 

Tondu ucio mutabarire wa maundu, umaga kwi Ngai, ugithii kwi kristo, kuuma gwi Kristo, ugithii kwi mundumurume ari we mutwe wa mucii (1Kor. 11.3).  Uria we ugayaga wira gwi ciana iria ciingi cia Ngai, o ta uria Ngai ekaga gwi Kristo.  Nacio ciana icio ikagaya maundu kuri aria aingi me rungu rwao.

 

Roho Mutheru, nike njira ya kunyitithania aturi othe, kwi mundu na uria ungi.  Roho mutheru ni Ngai, na undu uyu utimaga agie ngurani na mundu, na agakoruo ari thiini a urumwe wa acio athatu.  Othe ni ciana cia ngai na agai hamwe na Kristo. Ugoci wa Roho mutheru, nitagwitugiria kwa Ngai we mwene, niundu Roho mutheru nike utumaga Ngai atuike niwe maundu mothe kuri andu othe.  Kwa uguo ugoci wa Roho Mutheru nimurege, tondu ni gicunji kia Ngai.  Ni hinya wonanagia ungai, no ti Ungai, no ti ngai, we mwene. Roho mutheru nike utumaga gutie na Ungai.

 

Uiyuru wa Ungai ni uthiite nginya ukagia kiama.  Kiama giki nikiandike ibuki-ini ria thaburi, na mabuku maria manditwo uhoro wamo wa kiama giki, nimaneane. Nakio giti kia Ngai kia uthamaki na kiama kia Athuri (Kug. 4.1.5-14). Kiama giki kiria kiunganite hamwe na Jesu Kristo, na athinjiri Ngai (Ahib 8.1-2).

 

Matungataga na makagooca Ngai ithe (Kug. 4.8-11). Undu uria Kristo onanirie gutungatira Ngai naguo, nikuheana aheanire muoyo wake, o ta uria.  O muthinjiri Ngai, wothe ari na kindu gia kurutira Nga ta kiri igongona (1 Hib 8.3), (Kug 4.8-11) gukira kiama kia athuri  no o nao nimekiririirwe ni marekagia thumbi ciao thi, mbere ya uria uikariire giti kiu kia uthamaki, makoiga atiri, wee Mwathani witu, ngai witu-ri, wee nowe wagiririuo ni kugoocagwo na gwikiririruo, na ugiage na uhoti.  Amu niwe wombire indo ciothe gwatumire igue na ciumbike.  Kwi ciana nyingi cia Ngai hamwe na Araika. (Ayub 1..6, 2.1, 38.7, Ps 86.8-10, 95.3, 964, 135.5) Aria metagwo ciana cia Ngai uria wi iguru muno ikoria Sabourin SJ, The psalms, their origin and menaing, alba House, NY, PP, 72-74) O na andu aria othe athure, na atherie metagwa ciana, cia Ngai (Aroma 8.14).  Tondu riri, indo ciothe ikiumbwo niciombiruo na undu wake, iria iri uguru, o nacio iria iri thi.  Iria cioekaga o na iria itonekaga. O na ciatuika ni iti cia unene kana ene wathani, kana mothamaki, o na kana mahinya, cothe-ri, ni kuumbwo ciombiruo na undu wake, niguo ituike ciake.  Nake we niwe utuire o ho mbere indo ciothe itaangia, nacio ciothe ituuraga inyutanitio niwe (Kol. 1.16-17).

 

Ngai niwe watumire Kristo agie, nacio indo ikigia niundu wa wendi wake, nake akiine ana he Kristo aciathage.  Ka uguo, Kristo ti Ngai, na Ngai ith wiki, nowe uturaga muoyo, uria utathiraga, agatuura utheri-ini uria uteri mundu ungihota kuukuhihiria. Gutiri mundu o na uriku ungihota kumuona. Nake arotiagwo na arogia na wathani uria utagathira (1 Tim 6.16).  Maandikop matwiraga, Ngai ni ithe wa mwathani witu Jesu Kristo (Rom 15.6; 2 Kor 1.3; 11.31; Ef. 1.3,17; Kol 13; Ahib 1.1ff.; 1 Pet 1.3; 2 Jn 3; Kug. 1.1; 6.15,3).

 

Kristo aheanaga muoyo wake, o na hinya na uhoti wake, na wathi wa ithe (Jn 10.17-18) Kristo niekaga, uria Ngai ithe enda eke (Mat 21.31; 26.39 Mk 14.36, Jn 3.16; 4.34).  Ngai niaheanire, athureothe gwi kristo, no Ngai ni munene gwi Kristo na andu othe (Jn 10.29).

 

Kwa uguo, Ngai niatumire muru wake wa mumwe, nigetha aria tukamwitikia tuture muoyo niundu wake (1 Jn. 4.9).  Ni Ngai utiithagia Kristo, Ngai ari wee munene (Jn 8.54).

 

Kristo ni gwicuma ecumire ungai, na agituika mundu, na a uhoro wa mwiri agiciaruo ari wa mbeu ya Daudi (rom 1.3). Ningi a uhoro war oho uria ari naguo wa utheru akionanio na wiko wa hinya ati niwe muru wa Ngai tondu wa uria ariukire akiuma kuri aria akuu, o we Jesu Kristu Mwathani witu.

 

Ngai niwe ihiga o na kana kirima, na mathiga maria mengi maimaga kwi wee. O na ihihiga riria riathonde kire hiu cia kuruithia Isiraeli (Josh 5.2). Ciumite ha Ngai, we ucio witagwo ruaro rua ihiga-ri, wira uria atutaga ni mwagiriru kana kana (gucok 32.4).

 

Ihiga riri no riu riaciarire Isiraeli (Gucok 32.18, 30-31) (See maimonedes, guide of the perpiexed, university of Chicago Press, 1965, ch. 16, pp. 42ff). Niwe ruaro rua ihiga ruria ruamahonokirie (Gucok 32.15). Ngai witu niwe rwaro rua ihiga 1 Sam 2.2 Jehova niwe ruaro rua ihiga rwa tene na tene (Isa 26.4) ni kuuma ihiga-ini riri maria mangi mothe macagwo, o na ruciaro ruothe rwa Ibrahimu nigwacuhuo ruaro-ini rwa ihiga thiini wa witikio (Isa 51.1-2) Kristo enjetwo ihiga-ini riri ria ruaro (Dan 2.34-45) na ni ria kumemenda nduriri na mathamaki mothe ma thi.  Ngai na ti petero kana Kristo, kana mundu ungi niwe ihiga, na nirio Kristo oyaka kanitha iguru ria ririo (Mat 16.18) O nake ahurukaga ta gitina kia ihiga.

 

Kristo niwe ihiga riria inene ria koine, riria ria kanitha wa Ngai uria O, atheru na aria athure, na nio matuikaga atheru a na haria angi atheru muno.

 

Na niho roho mutheru aikaraga, mathiga ma kanitha mothe mehenjagwo kuuma kwi Ngai, o ta uria Kristo, o nake henjiruo kuuma kwi Ngai (1 Kor. 10.4) tondu manyuaga mai moimite ndumbaini ya ihiga yari ya kiiroho iria yarumanagirira nao, nayo ndumba io ya ihiga ni Kristo. O ta uria kwandikitwo, Atiririr, ni kuiga nguiga zayuni ihiga ria kugaithania, o ihiga ria kuhingithania (Rom. 9.33).  Kristo niagaka kanitha nigetha Ngai athike maundu mothe kwi andu othe (Ef. 4.6). Ngai niahete Kristo atuike maundu mothe kuri andu othe (Kol. 3.11).

 

Na aiga maundu mothe ruungu rwa makinya make (1 Kor. 15.27) na amutwa munene wa gwathaya maundu mothe hari kanitha, naguo niguo mwiri wake, o uiyuru wake, we uiyurite maundu mothe o na kundu guothe Ngai niwe wigaga maundu mothe ruungu rwa Kristo (1 Cor. 15.27). Na indi iria indo ciothe igakoruo irikitie gutuika cia gwathagwo ni Kristo, indi to muriu we mwene agatuika wa gwathagwo ni Ngai, nigetha 

 

Ngai atuike maundu mothe kuri andu othe (1Kor. 15.28). tondu ucio andu aria mendaga kurutana Ngai na Kristo, ati me hamwe thiini wa utatu ni huhingica, mahingicaga mandiko Kristo niagekara mwena wa urio wa Ngai ithe (Ahib 1.3, 13, 8.1, 10.12, 12.2 1 Pet 3.22) Uria wa gutoriania-ri, we ningamwitikiria aikarire giti giakwa gia uthamaki hamwe na nii, o ta uria nii na nii ndatoranirie na ngiikarira hamwe na awa giti giake gia uthamaki (Kug 3.21). Giki ni giti kia Ngai kia uthamaki (Ps. 45.6-7, Ahib 1.8).

 

Ngai uria utumanaga ni munene kwi uria atumaga (Jn. 13.16) na ngombo ti nene ta mumiathi (Jn. 15.20). Ni undu wina mahitia kuuga, kindu kana mundu nierute atuike igongona, undu ta uyu ni kwiuraga, na niurega kuriuka, makiria (1 Cor. 15) kwa uguo kwambwo na kuriuka no nginya twitikie, kuriuka no nginya gukoruo ni kwa mwiri, o ta ari igongona kana akeruo ti uguo, gutiri uhonokio kana guketha. Kuriuka na kwambata gwa Kristo kuthii gwi ithe, ni uhoro wa ma na wa mwanya (Jn. 20.17).

 

Kirugamo kia Witikio wa Mukiristiano [A1]